Wyszukiwarka

Wyświetl:

nieznany (autor), Chrystus Pantokrator



Wysokość: 103 cm, Szerokość: 143,5 cm






S/Mal/430/ML
Muzeum Narodowe w Lublinie (Zamek Lubelski), ul. Zamkowa 9, Lublin

Nota popularyzatorska

Ikona Chrystus Pantokrator (gr. Wszechwładca) stanowiła część ikonostasu – przegrody mającej za zadanie oddzielenie w cerkwi świata ziemskiego – sfery profanum – od sacrum, gdzie jest sprawowana Boska Liturgia. Na taką przegrodę składają się rzędy ikon ułożonych w określonym porządku. Miejsce ikony Pantokratora jest po prawej stronie wrót królewskich (dolna partia ikonsostasu – rząd ikon namiestnych – jest rozdzielona trzema otworami przejściowymi: umieszczonymi centralnie, tak zwanymi królewskimi wrotami, oraz rozlokowanymi symetrycznie po bokach wrotami diakońskimi).

Na omawianym wizerunku Chrystus jest ukazany tradycyjnie – frontalnie, w ujęciu półpostaciowym. W lewej dłoni trzyma otwartą księgę z cyrylickim tekstem stanowiącym kompilację różnych fragmentów Ewangelii: „Starajcie się naprzód o królestwo [niebieskie] i [jego] sprawiedliwość, a wszystko to będzie wam dane [Mt 6, 33]. Proście i będzie wam dane; szukajcie a znajdziecie [Mt 7, 7]. Popatrzcie na ptaki na niebie jak [...] ojciec [Mt 6, 26]”. Prawą dłoń trzyma nieco nietypowo, w sposób przypominający gest błogosławieństwa, jednakże wyciągnięty ma jedynie palec wskazujący, podczas gdy pozostałe są zgięte; dłonią wydaje się rozchylać swą szatę, sprawiającą wrażenie rozerwanej na wysokości serca.

W wydzielonych polach – klejmach – są przedstawieni apostołowie i ewangeliści z atrybutami: po lewej stronie Piotr, Andrzej, Jakub Alfeuszowy, Bartłomiej, Mateusz, po prawej – Paweł, Jakub, Tomasz, Filip, Szymon, oraz w dolnej strefie: Mateusz, Marek, Łukasz i Jan. Niegdyś, przed ukształtowaniem ikonostasów wielorzędowych, przegrody nie miały wydzielonego miejsca na przedstawienia apostołów i proroków; prezentowano ich wtedy wokół postaci Chrystusa i Maryi na ikonach namiestnych. Wraz z rozwojem ikonostasu w XVI i XVII wieku wizerunki te weszły w skład wyższych rzędów – apostołów umieszczono w rzędzie Deesis, a przedstawienia i patriarchów zaczęły współtworzyć najwyższą kondygnację. Omawiana ikona, mimo że powstała w XVIII wieku, powiela starszy wzorzec, gdzie apostołowie są umieszczeni na jednym przedstawieniu z Chrystusem Pantokratorem.

Fundusze Europejskie - Logotyp
Rzeczpospolita Polska - Logotyp
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Logotyp
Unia Europejska - Logotyp