Artefakt - Strona Muzeum Narodowego w Lublinie

nieznany (rzemieślnik), Grzechotka

Rodzaj:
Twórca/wytwórnia:
Miejsce powstania:
Technika:
Tworzywo:
Wymiary:	Szerokość: 14 cm, Średnica: 4,5 cm
Słowa kluczowe:
Nr inwentarzowy:	E/190/ML
Stała lokalizacja:	Muzeum Narodowe w Lublinie (Zamek Lubelski), ul. Zamkowa 9, Lublin

Nota popularyzatorska

Zabawki towarzyszyły dzieciom od najwcześniejszych lat życia. Odgrywały ważną rolę w ich rozwoju, więc dostosowywano je do wieku. Kilkumiesięczne dziecko interesowało wszystko, co się porusza i wydaje dźwięki. Dlatego jedną z pierwszych zabawek, jakie otrzymywało do rąk, była grzechotka. Wedle legendy grzechotkę miał wynaleźć Archytas z Tarentu, matematyk i filozof, pitagorejczyk. Własne dzieci tak mu przeszkadzały, że postanowił dać im coś do zabawy, by zyskać chwilę spokoju na uczone dyskusje z Platonem. W Rzymie grzechotki robiono z drewna, gliny i brązu. Miały prosty, geometryczny kształt, kiedy indziej formowano je na podobieństwo między innymi zwierząt. Grzechotano też podsuszonymi owocami o dużych pestkach, w rodzaju granatów czy tykw. Nic więc dziwnego, że grzechotki gliniane lub brązowe miały także taką właśnie formę.

Grzechotka szybko zdobyła popularność. Gliniane, stożkowate, gruszkowate, workowate, sercowate, kuliste, baniaste z szyjkami, a także w kształcie ptaszków znaleziono podczas wykopalisk archeologicznych w Biskupinie. W środku znajdowały się kamyczki, których ruch powodował grzechot. Te drobne przedmioty były lepione nieudolnie. Prawdopodobnie robiły je dzieci, bądź „na szybko” dorośli. Drewniane, których XX-wiecznym przykładem jest ta grzechotka-figurka przypominająca pajacyka, wymagały większych zdolności stolarskich, a nawet odpowiednich urządzeń pomocnych w obróbce. Na pewno były bardziej trwałe i bezpieczniejsze, dzięki wygładzonym kształtom.

We wczesnym średniowieczu grzechotce przypisywano właściwości magiczne. Zawieszona na szyi noworodka minigrzechotka miała chronić przed urokami i chorobami, a hałasując – odstraszać od dziecka złe moce i duchy, które mogły czaić się koło kołyski. Była czymś więcej niż tylko zabawką. Rodzice dobrze wiedzieli, że życie dziecka jest kruche, starali się więc zapewnić mu jak najlepszą ochronę, także magiczną. Pięknie zdobiony przedmiot podarowany dziecku stawał się jego amuletem. Współcześnie, choć zmieniło się tworzywo, z którego produkuje się grzechotki, nadal ta zabawka ma uspokajać. Plastikowa czy silikonowa grzechotka to nieodłączny atrybut niemowlaka, ale to te srebrne czy złote przynosi rodzina w prezencie nowo narodzonemu dziecku. Bardziej na szczęście niż do zabawy.

Wyszukiwarka

nieznany (rzemieślnik), Grzechotka

Nota popularyzatorska