Muzeum Lubelskie dla najmłodszych 4.04.2021

Muzeum Lubelskie przygotowało wzory i szablony wielkanocnych wycinanek i pisanek gotowe do pobrania i wydrukowania.

WIELKANOCNE WYCINANKI

Uroczysty charakter Świąt Wielkanocnych podkreślano elementami zdobniczymi. Dawniej wiejskie izby przystrajano m.in. zielonymi gałązkami, bibułkowymi kwiatami, pająkami zawieszanymi pod sufitem lub wycinankami. Te ostatnie naklejano na ścianach wokół obrazów i na obrazach, a także nad drzwiami, łóżkami, na belkach stropowych i na suficie.

Wycinanki to papierowe, ażurowe ozdoby, które powstają przez wycięcie wzorów na kartce za pomocą ostrego narzędzia. Dzisiaj służą do tego nożyczki, ale kiedyś kobiety wykonywały je…. nożycami do strzyżenia owiec! Aby uzyskać symetryczne wzory, kartkę przez wycięciem składa się na kilka części, wzdłuż przekątnych. Dzięki temu zgięcia kartki tworzą osie symetrii, więc po wycięciu ornamentów i rozłożeniu kartki, wycinankę stanowią rytmicznie powtarzające się wzory geometryczne.

Wycinanki powszechnie wykonywano z kolorowego, glansowanego papieru lub zwykłego papieru barwionego domowym sposobem. Najczęściej miały kształt koła, kwadratu, gwiazdy, natomiast rzadziej spotykano wycinanki prostokątne, czy krzyżowe. Zazwyczaj były one jednokolorowe, ale często naklejano je na gładkie, kontrastowe tło. W wycinankach stosowano ornamenty w kształcie strzałek, trójkątów, rombów, półksiężyców, kółek, a także elementy roślinne i postaci zwierzęce.

Przykłady wycinanek ze zbiorów etnograficznych Muzeum Lubelskiego w Lublinie znajdują się poniżej. Zapraszamy również do wykonania wycinanek z pomocą przygotowanych przez nas szablonów.

Wycianki Szablony – Pobierz PDF [Dokument PDF (1,5 MB)]

PISANKI

Z okresem Wielkanocy wiąże się zwyczaj zdobienia jaj, który przeniknął do naszej kultury z tradycji przedchrześcijańskich. Dawne wierzenia naszych przodków nałożyły się na wiarę chrześcijańską, łącząc wiosenne odradzanie się świata ze zmartwychwstaniem Chrystusa. Dlatego też jajka uważa się za symbol życia, płodności, miłości i siły.

W kulturze ludowej jajko było uznawane za potężny amulet przeciw czarom i złym mocom, zwłaszcza jeśli było poświęcone w kościele w Wielką Sobotę. Dlatego zakopywano je na polach i w ogródkach warzywnych, aby mieć obfite plony lub leczono nimi choroby i różne bóle, tocząc jajko po ciele chorego. Również woda, w której gotowano jaja na pisanki miała moc leczniczą i upiększającą.

Występuje kilka tradycyjnych technik zdobienia jajek. Najłatwiejsza z nich polega na zabarwieniu jajka na jeden kolor, bez żadnych ornamentów. Dawniej do farbowania jaj używano naturalnych barwników, np. kory dębowej (czarny), młodych pędów pszenicy lub żyta (zielony), łusek z cebuli (brązowy i pomarańczowy), czy kory jabłoni i nasion widłaka (żółty). Dzisiaj stosuje się barwniki spożywcze. Zdobione w ten sposób jajka noszą nazwę kraszanek, a na Lubelszczyźnie także byczków. Z kolei skrobanki to jednobarwne jaja ze wzorem wydrapanym ostrym narzędziem. Najczęstszym kolorem na jaki barwiono skrobanki był czarny, czerwony, pomarańczowy i brązowy. Dla utrwalenia barwy jaja przecierało się octem lub pocierało słoniną, by pisanka pięknie błyszczała.

Najstarsza zaś jest technika batikowa. Polega ona na nakładaniu wzoru roztopionym woskiem przy pomocy specjalnego pisaka, a następnie zanurzeniu jajka w barwniku. Dzięki temu zafarbowane zostają jedynie elementy nie pokryte woskiem. Czynność tę można powtórzyć kilkakrotnie, za każdym razem zdrapując nadmiar wosku i używając innego barwnika, pamiętając o tym, że zawsze należy zacząć od koloru najjaśniejszego. To właśnie tak zdobione jajka noszą nazwę pisanek, choć powszechnie przyjęło się, że wszystkie jajka posiadające dekorację nazywamy pisankami.

Tradycyjne wzory stosowane do zdobienia pisanek związane są z dawną symboliką słońca i życia. Aby zapoznać się z tymi tajemniczymi znakami oraz ich znaczeniem, zachęcamy do obejrzenia przygotowanego przez nas wzornika pisanek lubelskich. Poniżej znajdują się również przykłady pisanek pochodzących z Lubelszczyzny, które znajdują się w naszym Muzeum.

Pisanki Wzory – Pobierz PDF [Dokument PDF (2,3 MB)]