Rzeźba Marii Papy Rostkowskiej w zbiorach Muzeum Narodowego w Lublinie

Uroczyste odsłonięcie rzeźby Bojownik Pustyni autorstwa Marii Papy Rostkowskiej (1923–2008), jednej z najważniejszych polskich rzeźbiarek XX wieku, 9 maja (w piątek), o godz. 12.00 na lubelskim Zamku!

Lata 50. XX wieku to czas politycznej, społecznej, ale przede wszystkim fizycznej odbudowy Polski po kataklizmie drugiej wojny światowej. Początek 1954 roku wiązał się z intensywnymi przygotowaniami do obchodów X-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, które Rada Ministrów postanowiła zorganizować w Lublinie. Zniszczone bombardowaniami miasto miało w końcu powstać z gruzów. Powojenne prace renowacyjne były inspirowane działaniem Rady Artystycznej Miasta Lublina, która w 1937 roku rozpoczęła restaurację Starego Miasta, a w roku 1938 zadecydowała o wprowadzeniu sgrafittowych malowideł na fasady lubelskich kamienic. Powojenne renowacje były więc naturalną kontynuacją idei wprowadzenia w przestrzeń miejską malarstwa monumentalnego. Do realizacji zostały zatrudnione młode twórczynie, wśród których znalazła się malarka Maria Papa Rostkowska.

Dla młodej artystki renowacja lubelskiego Starego Miasta była ważnym momentem w karierze artystycznej. Stanowiła połączenie jej dwóch pasji: architektury, którą studiowała u profesora Wojciecha Jastrzębowskiego, oraz malarstwa, które ukończyła w pracowni Felicjana Kowarskiego. Jednak tym, co zdefiniowało ją w pełni jako artystkę, jest malarze wiążące się z pracą nad sgrafitem. Technika polega na warstwowym nakładaniu kolorowych tynków lub glin i zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich przed ich utwardzeniem. Było to pierwsze zetknięcie przyszłej rzeźbiarki z tworzywem i subtelne wejście w relację pomiędzy formą a miejscem.

Maria Papa Rostkowska opuściła Polskę w 1957 roku i osiadła w Paryżu, gdzie w roku 1958 wyszła za mąż za Włocha Gualtieriiego Papę di San Lazzaro, krytyka sztuki, redaktora czasopism artystycznych, właściciela galerii XXème Siècle. Rzeźbiarka nawiązała przyjacielskie i zawodowe kontakty z artystami paryskiej bohemy, wśród których znaleźli się: Pablo Picasso, Marc Chagall, Marino Marini, Max Ernst i Sonia Delaunay.

Artystka, która rozpoczęła karierę jako malarka, dość szybko się z niej wycofała. Proces następował stopniowo, przez eksperymenty z malarskimi materią, ekspresyjne reliefy, aż po całkowite uwolnienie formy, rzeźbiarskie zbliżenie i formowania. Jako rzeźbiarka zadebiutowała w 1960 roku na Salon de la Jeune Sculpture w Paryżu. Sztuflając kształt, wydobywała figurę wolności, wewnętrzne napięcie w bryle. Swoje prace wystawiała na Salon de Mai oraz Salon de la Jeune Sculpture. W 1966 roku wykonała monumentalne prace w marmurze – materiale, który zmienił jej życie. Tworzyła monumentalne rzeźby w marmurze kararyjskim, alabastrze i białym bloczku skalnego, poprzez wsłuchiwanie się w materiał odkrywała formę. Rzeźbiarka wprowadzała swoje prace w relację z naturą, architekturą, człowiekiem, poprzez za kolejnymi dziełami redefiniowała swoją artystyczną drogę.

Czysta forma, intuicja materiału i relacja z otoczeniem – te elementy stały się filarem twórczości artystki drugiej połowy XX wieku. Joan Miró stwierdził nawet, że rzeźba „będzie jej wyrażeniem najpełniejszym”.

Ukazuje ona postmodernistyczne podejście do formy, której sens ukryty jest w relacji z otoczeniem oraz słubizowanie formy. Jednocześnie Papa Rostkowska dokonała wyjścia z utartych ról kobiecych – aktywnie działała w warszawskim podziemiu artystycznym, współtworzyła warszawską wystawę Przekroi 1952, w której brały udział tylko kobiety. Z drugiej strony rzeźbiarka dokonała w „Wojowniczkach” przełomu – nadając formie nowe znaczenie.

Nadając rzeźbom cechy męskie – jak siła, ciężkość i zaoblienia, uzyskała charakterystyczny biomorfizm formy. Papa Bojownik pustyni stała się dla Rostkowskiej artystycznym credo – uznaniem kobiecej siły, kreatywności i wolności, która pozwalała artystce przekraczać granice zewnętrzne i wewnętrzne.

Uroczyste odsłonięcie rzeźby autorstwa Marii Papy Rostkowskiej odbędzie się 9 maja 2025 r. o godz. 12.00. Gościem specjalnym wydarzenia będzie Mikołaj Rostkowski, syn artystki, który podjął decyzję o przekazaniu pracy w darze dla Muzeum Narodowego w Lublinie.

Koordynatorki wydarzenia: Aleksandra Blonka-Drzażdżewska, Agnieszka Rozciecha-Lis, Beata Brzozowska.