Wystawę “Przedmiotów Sztuki i Starożytności” otworzono 12 czerwca 1901 r. Z zakresu kultury ludowej na ekspozycji znalazło się 30 brokatowych gorsetów mieszczek biłgorajskich i tarnogrodzkich. Większe znaczenie dla etnografii lubelskiej miała wystawa “Przemysłowo-Rolnicza” zainaugurowana 22 czerwca 1901 roku i zlokalizowana w 50 pawilonach wystawienniczych. Zaprezentowano tam płody rolne, zwierzęta hodowlane, maszyny rolnicze, itp. Jeden z pawilonów przeznaczono na ekspozycję zabytków etnograficznych. Wyeksponowano stroje ludowe z guberni lubelskiej, modele wiejskich zabudowań, eksponaty z plastyki obrzędowej (m.in. ok. 1000 pisanek), fotografie typów ludowych. Oprócz okazów etnograficznych zebrano materiał opisowy o obrzędach, strojach, pieśniach, zabobonach, itp. Najbardziej cenną i najpełniejszą kolekcję z powiatów: zamojskiego, biłgorajskiego i janowskiego nadesłał na wystawę właściciel majątku ziemskiego – Jan Brandt ze Smorynia w pow. biłgorajskim. Składała się ona z: 30 gorsetów brokatowych, żupanów, spódnic, chustek, fartuchów, burek, sukman, kożuchów, ok. 40 nakryć głów kobiecych, 20 czapek męskich, pasów skórzanych, krajek, obuwia, ludowych instrumentów muzycznych, modeli chat oraz kilkudziesięciu fotografii przedstawiających charakterystyczne typy ludowe.

W związku z projektem utworzenia w przyszłości muzeum Komitet Organizacyjny po zakończeniu wystawy zakupił od włościan wykonane modele chat, stroje, rózgi weselne, itp. Natomiast osoby, które na wystawę nadesłały liczne zabytki etnograficzne postanowiły przekazać je przyszłemu muzeum w darze. Jego uroczyste otwarcie nastąpiło 12 grudnia 1906 r. W okresie poprzedzającym powstanie Muzeum, zabytki z zakresu kultury ludowej gromadzone były przez członków Towarzystwa Rolniczego, Towarzystwa Historycznego i Towarzystwa Krajoznawczego.

W 1914 r. utworzono Towarzystwo pod nazwą “Muzeum Lubelskie”, które przejęło zbiory, w tym i etnograficzne od wspomnianych Towarzystw.

W czasie I wojny światowej Muzeum nie prowadziło działalności. Dopiero w 1921 r. otwarto “Wystawę Sztuki i Starożytności”. W tym samym roku Muzeum otrzymało cenny dar w postaci zbiorów Muzeum Ziemi Lubelskiej znajdujących się w Nałęczowie, gdzie na polu muzealnictwa działał lekarz zdrojowy, Wacław Lasocki (1838-1921). Gromadził on eksponaty przede wszystkim z zakresu kultury ludowej. Były to stroje ludowe, wycinanki, pająki, modele chat oraz zbiór fotografii typów i ubiorów ludowych.

W 1928 r. stan zbiorów etnograficznych wynosił ogółem 1863 muzealiów, wśród których najwięcej było strojów ludowych, wycinanek i pisanek. Około 70% eksponatów nie posiadało metryk, co było efektem przedwojennego zbieractwa. Nie chodziło wówczas o historię przedmiotu, jego pochodzenie i funkcję, a najczęściej o sam przedmiot. Zbiory przedwojenne cechowała również przypadkowość. Przyczyną takiego stanu był fakt, że muzealnictwo opierało się przede wszystkim na ofiarności społeczeństwa, a muzeum borykało w się z trudnościami finansowymi. W takich warunkach trudno było w sposób planowy organizować wystawy i gromadzić eksponaty.

W okresie przedwojennym – 1924 r. – rozpoczął systematyczne, naukowe badania etnograficzne prof. Janusz Świeży (1895-1962). Opracował m.in. prace dotyczące stroju krzczonowskiego, podlaskiego, napisał artykuł o pisankach lubelskich, rzeźbiarzach biłgorajskich. Zgromadził bardzo cenne archiwum fotograficzne, które po jego śmierci zostało przekazane do Muzeum Lubelskiego.

W czasie II wojny światowej większość zbiorów etnograficznych uległa zniszczeniu. Po zakończeniu wojny z ok. 2800 eksponatów etnograficznych pozostało jedynie 933. W 1944 r., dzięki kredytom uzyskanym od Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego wznowiło działalność Muzeum. Opiekę nad zbiorami etnograficznego objęła Eugenia Dziewulska. Muzeum Lubelskie zostało upaństwowione w 1950 r. W rok później otrzymało pierwsze etaty naukowe. Pracą Działu Etnografii kierował wówczas mgr Janusz Optołowicz (1915-1972). Ustalono wówczas perspektywiczny plan gromadzenia zbiorów, badań terenowych oraz wystaw stałych i czasowych. Janusz Optołowicz znany był z wielostronnych zainteresowań. Szczególnie cenne są jego publikacje dotyczące budownictwa ludowego, kowalstwa, garncarstwa.

W latach 1972-1973 kierownikiem był mgr Alfred Gauda, który prowadząc systematyczne badania zgromadził m.in. pełną kolekcję z zakresu rybołówstwa i plecionkarstwa oraz uzupełnił kolekcję krzyży żelaznych. Opublikował szereg prac naukowych i naukowo-popularnych, przede wszystkim z w/w tematów.

Od 1973 do 1978 r. kierownictwo sprawował mgr Celestyn Wrębiak. Kontynuował on prace poprzedników, a szczególnie interesował się kołodziejstwem, maziarstwem i meblami ludowymi.

W latach 1978-2005 kierownikiem była mgr Danuta Powiłańska-Mazur, której zainteresowania skłaniały się ku kowalstwu, rzeźbie oraz pożywieniu ludowemu i sposobom jego przyrządzania. Opracowała na te tematy liczne artykuły oraz współopracowała materiały do bibliografii Lubelszczyzny za lata 1945-1981. Od 2006 r. obowiązki kierownika Działu Etnografii przejęła mgr Agnieszka Ławicka.