Ludzie niepodległej 17.11-15.12.2018

Cykl spotkań realizowanych w ramach projektu Generacja: niepodległa

Muzeum Martyrologii “Pod Zegarem”, 17 listopada – 15 grudnia 2018, godz. 14.00.

Generacja: niepodległa. Grażyna Chrostowska

17 listopada 2018, godz. 14.00 – pokaz filmu Za kratą są zielone drzewa, reż. Magdalena i Rafał Kołodziejczykowie

Grażyna Chrostowska – Córka legionisty, nauczyciela Michała Chrostowskiego. Uczennica gimnazjum żeńskiego Heleny Czarnieckiej przy ul. Bernardyńskiej w Lublinie. Od wczesnych lat przejawiała zainteresowana pisaniem: w szkole założyła kółko literackie, tworzyła wiersze. Podczas okupacji niemieckiej w mieszkaniu Chrostowskich przy ul. Pochyłej w Lublinie utworzono organizację konspiracyjną Komenda Obrońców Polski – w jej strukturach Grażyna, wraz ze starszą siostrą Apolonią, działała jako redaktorka i kolporterka pisma „Polska Żyje”. Została aresztowana wraz z ojcem podczas odwiedzania Apolonii w areszcie gestapo. Przebywała „Pod Zegarem” i na Zamku Lubelskim. Otrzymała wyrok śmierci. Wywieziona do modelowego niemieckiego obozu koncentracyjnego dla kobiet KL Ravensbrück, gdzie otrzymała nr 7714. Nadal tworzyła wiersze, które były w sekrecie zapisywane lub zapamiętywane przez współwięźniarki. 18 kwietnia 1942 r., wraz z siostrą i 11 więźniarkami, została rozstrzelana. Jej prace przetrwały w pamięci współaresztowanych i na zachowanych grypsach. Corocznie jest organizowany konkurs poświęcony jej poezji.

Generacja: niepodległa. Hieronim Dekutowski
24 listopada 2018, godz. 14.00 – pokaz filmu Zapora

Hieronim Dekutowski „Zapora” – urodzony w roku odzyskania przez Polskę niepodległości, pochodził z rodziny patriotycznej. Aktywny działacz Związku Harcerstwa Polskiego. Po upadku Polski w 1939 r. przedostał się do Francji, a następnie Wielkiej Brytanii. Zgłosił się, jako ochotnik do Armii Polskiej; wyszkolony i zaprzysiężony jako cichociemny w 1943 r. został zrzucony do Polski. W stopniu podporucznika przydzielono go do Okręgu Lublin AK, gdzie pełnił funkcje dowódcy oddziałów i szefa Kedywu. Dowodził w około 90 walkach przeciwko Niemcom, brał udział w akcji „Burza”, mimo prób nie udało mu się przebić do walczącej Warszawy. Od 1945 r. w walce z oddziałami sowieckimi objął dowództwo nad zgrupowaniami leśnymi w Inspektoracie Lubelskim WiN. Przeprowadził liczne akcje przeciwko siłom komunistycznym w rejonie lubelskim. Został awansowany na stopień majora. W 1947 r. przekazał dowodzenie nad istniejącymi oddziałami i ujawnił się w ramach amnestii. Podjął próbę przebicia się na Zachód, jednakże został aresztowany przez UB; w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie był poddany okrutnemu śledztwu. Skazany na śmierć, po próbie ucieczki skatowany i zamordowany. W 2012 r. jego ciało odnaleziono w kwaterze „Ł” na Powązkach. Pośmiertnie awansowano go na pułkownika.

Generacja: niepodległa. Otmar Poźniak
1 grudnia 2018, godz. 14.00 – wernisaż wystawy

8, 15 grudnia 2018, godz. 14.00 – oprowadzania po wystawie

Otmar Poźniak – ukończył studia prawnicze w Moskwie w 1917 roku, w tym samym roku został powołany do armii rosyjskiej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej wstąpił jako ochotnik do Armii gen. Józefa Hallera, gdzie walczył w stopniu podporucznika; następnie został przydzielony do sądów polowych 1. Dywizji Strzelców, 2. Dywizji Piechoty Legionów i 1. Dywizji Piechoty Legionów. W 1921 roku awansowany na stopień porucznika Korpusu Sądowego, za udział w walkach odznaczony Krzyżem Walecznych. W okresie międzywojennym był adwokatem, został kilkakrotnie wybrany do lubelskiej Rady Adwokatów, pełnił funkcję wicedziekana. Uczestnik kampanii wrześniowej. Zaangażowany w działalność Polskiego Państwa Podziemnego – członek lubelskiej Tajnej Rady Adwokackiej, działacz Stronnictwa Narodowego, zastępca Delegata Rządu na województwo lubelskie. Znany pod pseudonimami Edmund Krzywkowicz i Michał Tyr. Podstępnie aresztowany wraz z Delegatem Rządu: Władysławem Cholewą i innymi pracownikami Delegatury przez oddziały sowieckie w 1944 roku. Internowany w ZSRR do końca roku 1947. Przebywał w obozach w Charkowie, Riazaniu i Czerepewcu. Ponownie aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w 1950 roku, wolność odzyskał 6 lat później. Zmarł 16 lipca 1962 r. w Lublinie.

Sąd Najwyższy 24 października 1991 roku unieważnił wyrok i uznał, że decyzja sądu z roku 1950 miała charakter polityczny.