Witajcie na wystawie „Mówi obraz” stworzonej z myślą o dzieciach i młodzieży. Jej tematem jest malarstwo, a dokładniej droga powstawania obrazu, jego elementy, czyli środki wyrazu artystycznego, których używają artyści. Wystawę tworzą obrazy ze zbiorów muzeum na co dzień niepokazywane zwiedzającym oraz specjalne instalacje artystyczno-sensoryczne. Jeśli chcesz poznać więcej szczegółów o prezentowanych tutaj obrazach muzealnych oraz tych, które stały się inspiracją do instalacji, zapraszam Cię na krótki spacer. Zacznijmy od strefy Linii.

Zaraz przy wejściu do strefy Linii, po lewej stronie za szkłem, znajduje się szkic malarski na papierze. Jego autorem jest nieżyjący już lubelski artysta Zenon Kononowicz. W latach 60. XX wieku stworzył on serię rysunków przedstawiających różne ptaki i zwierzęta. Były to ilustracje do albumu pod tytułem Zwierzęta mówią, zawierającego rysunki mieszkańców zoo. Kononowicz nie kopiował rzeczywistości, ale tworzył nową treść, posługując się podkreśleniem oraz wyolbrzymieniem charakterystycznych cech zwierzęcia, przy jednoczesnym pominięciu innych. Przyjrzyj się uważnie jego pracy. Kilka sprawnych ruchów pędzlem pozwoliło artyście stworzyć swobodny malarski szkic wielbłąda.

Przejdź do strefy Kompozycja. Obok dużej ramy, po Twojej prawej stronie został umieszczony portret młodej kobiety.

Namalował go pochodzący z Nowego Sącza Bolesław Barbacki – artysta, pedagog, społecznik, aktor, reżyser i patriota. Malarz był twórcą wielu portretów, kronikarzem natury, wiernym zasadom klasycznej sztuki malarskiej. Jako realista odtwarzał psychologiczne wizerunki modeli, nadając obrazom charakter intymny i dekoracyjny.

Przed Tobą postać młodej uśmiechniętej kobiety w ujęciu ¾, spoglądajacej wprost na nas. Jest to przykład kompozycji statycznej, zrównoważonej. Nastrój spokoju i równowagi artysta kształtuje ciepłym światłem padającym miękko na twarz postaci z prawej strony.

Hendrik van Heemskerck tworzył swoje obrazy w XVII wieku, nazywanym złotym wiekiem malarstwa holenderskiego, w którym szczególną popularnością cieszyły się martwe natury. To kompozycje malarskie malowane w sposób realistyczny, z precyzją ukazujące przedmioty z otoczenia: luksusowe i codziennego użytku, które często kryły wiele znaczeń. Popatrz na przewrócony dzban, białe gliniane fajki, zmiętą kartkę, szklankę z wodą, mosiężny lichtarz z jeszcze tlącą się świecą. Przedmioty świadczą o niedawnej obecności człowieka. Ograniczona gama barw oraz oszczędna kompozycja składająca się z niewielkiej liczby rekwizytów sprawiają wrażenie spokoju i trwania. Zestawione ze sobą przedmioty miały wyrażać prawdę o przemijaniu życia.

Efraim Mandelbaum był polskim malarzem urodzonym w Lublinie. Odbył liczne podróże artystyczne, które wywarły wpływ na kształt jego twórczości. W czasie pierwszej wojny światowej podczas pleneru malarskiego został zatrzymany pod zarzutem szpiegostwa. Silny stres wywołał u niego chorobę psychiczną i mimo leczenia miewał jej nawroty. Tworzył pejzaże, martwe natury i portrety. W 1943 roku wraz z żoną zginął w obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau.

Popatrz na martwą naturę z koszem, glinianym dzbanem i owocami. Utrzymany w ciepłej tonacji barw obraz stanowi przykład kompozycji zamkniętej. Wyraźne i mocne światło padające na przedmioty i owoce podkreśla ich formę.

Tuż obok martwa natura Janiny Miłosiowej. Artystka urodziła się w Łęcznej, była absolwentką lubelskich szkół artystycznych. Pełniła funkcję dyrektora obecnego Liceum Plastycznego w Lublinie. Twórczość Miłosiowej to przede wszystkim malarstwo olejne: realistyczne pejzaże z Lublina i Lubelszczyzny, ale też obrazy inspirowane tradycją polskiego koloryzmu, czego przykładem jest prezentowana tu praca. Koloryzm to kierunek w polskim malarstwie okresu międzywojennego akcentujący rolę koloru jako elementu budującego przestrzeń plastyczną obrazu. Przed Tobą martwa natura namalowana w chłodnej tonacji barwnej. Na środku kompozycji stoi wazon z kilkoma pędzlami, obok kilka drobiazgów i owoców. Artystka podkreśliła w obrazie prostotę zwyczajnych przedmiotów.

Pośród zebranych tu martwych natur odszukaj pracę Stefana Dylewskiego pod tytułem Martwa natura z cukierkami. Obraz stanowi przykład kompozycji otwartej, a więc jej końca nie widać, bo wychodzi poza kadr obrazu. Artysta namalował fragment stołu przykrytego obrusem. Zagięcia świeżo wymaglowanego nakrycia tworzą skośne, rytmicznie powtarzające się elementy. Ten układ skosów przełamuje statyczną kompozycję, tworząc wrażenie dynamizmu. Na stole możecie zobaczyć słodkie łakocie: cukierki zawinięte w kolorowe, błyszczące papierki, smakowite ciasteczka ułożone na szklanej paterze. Kompozycja zachwyca i kusi smakiem.

Przejdź dalej. Na przeciwległej ścianie odnajdziesz dwie instalacje.

Obraz dziewiętnastowiecznego malarza Stanisława Żukowskiego pod tytułem Wylew jeziora zobaczysz na naszej wystawie w Galerii noszącej tytuł EMOCJE, stworzonej przez dzieci. Został opatrzony komentarzem jednej z młodych kuratorek – Małgosi. W tym miejscu prezentujemy jego wydruk. Przedstawiona na obrazie siła natury w postaci wdzierającej się w ląd wzburzonej wody stała się inspiracją do przygotowania instalacji sensorycznej. Spienione, dynamiczne, niespokojne fale namalowane na pierwszym planie przez artystę w różnych odcieniach szarości i bieli dzięki tobie mogą poruszać się i falować, skrzyć się i błyszczeć.

Oryginalną pracę pod tytułem Wiatr w górach autorstwa Rafała Malczewskiego znajdziesz na drugim piętrze naszego muzeum w Galerii Malarstwa Polskiego. Na wystawie umieściliśmy jej wydruk. Rafał Malczewski był synem znanego polskiego malarza Jacka Malczewskiego, który wywarł wpływ na wczesną twórczość syna. Rafał był malarzem, rysownikiem, pisarzem. Uwielbiał góry, narciarstwo i wspinaczkę wysokogórską. Dominującym tematem jego prac – tak olejnych, jak akwarelowych – pozostawał krajobraz górski, który artysta malował o każdej porze dnia i roku, w różnych warunkach atmosferycznych.

Surowy, zimowy krajobraz przedstawiony na obrazie Wiatr w górach przełamuje postać postawnej góralki, rozwieszającej pranie. Kolorowe tkaniny targane silnym, halnym wiatrem mocno kontrastują z ośnieżonym białym zboczem górskim. Dynamiczny w formie obraz możesz dosłownie ożywić, wprawiając w ruch tkaniny umieszczone na instalacji dzięki wachlarzom i dostępnych tu akcesoriom.

Przejdź do następnej strefy.

Wojciech Fangor był absolwentem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, malarzem, grafikiem-plakacistą. Tworzył w kraju i za granicą.

Charakterystyczne dla jego twórczości z lat 60. XX wieku stały się obrazy z kołami o niewyraźnych, zamglonych krawędziach wywołujące silne wrażenia optyczne.

Jedna z prac z cyklu jest prezentowana na wystawie. Abstrakcyjny obraz w formacie kwadratu przedstawia niebieski okrąg umieszczony centralnie na kontrastowym, pomarańczowym tle. Obraz charakteryzuje prostota, minimalizm, brak faktury. Bezkonturowe migotliwe przechodzenie kolorów daje efekt pozytywnej przestrzeni iluzyjnej. Daj zaprosić się do gry z Wojciechem Fangorem, wejdź w interakcję z obrazem.

Alfred Lenica to artysta, który w poszukiwaniu własnej drogi artystycznej nieustannie prowadził eksperymenty malarskie. Często podkreślał, że jego głównym celem jest znalezienie w sztuce właściwego wyrazu dla przeżyć i emocji, które są najbardziej nieuchwytne i trudne do nazwania.

„Rysunek, linia jest architekturą, a farba, kolor muzyką obrazu” – napisał artysta na odwrocie jednej ze swoich prac. Jego zdaniem malarstwo było podobne do muzyki, która także była jego życiową pasją.

Obraz, który widzisz przed sobą, przedstawia bliżej nieokreślone formy obwiedzione różnej grubości linią, konturem zamykającym ich kształty. Wewnątrz form znajdują się sprawiające wrażenie rozlanych przejrzyste plamy barwne, miejscami nachodzące na siebie, jakby chciały się połączyć. Artysta posłużył się kolorami czystymi i wyrazistymi. Dominuje amarant, zieleń oraz fiolet. Tło obrazu tworzy jednolitą płaszczyznę w żółtym kolorze. Mocne, zwarte formy malarskie tworzą dynamiczną strukturę malarską.

Malarstwo Jana Szancenbacha zostało ukształtowane zgodnie z tradycją nauczania w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a więc w podziwie dla koloryzmu. Artysta tworzył martwe natury, wnętrza i pejzaże. Jego prace są pełne światła, barw i radości życia.

Przed Tobą martwa natura z gruszkami i śliwką ułożonymi na talerzu. Obok duża, pękata butla z wysoką szyjką w słomianym koszyczku, przy niej małe jabłko. Wielobarwne przedmioty zostały ustawione na płaszczyźnie przykrytej wzorzystą tkaniną w pasy. W tle ściana pokryta geometrycznymi, różnokolorowymi płaszczyznami.

Czy zauważyłeś, że opis tego kolorowego obrazu nie zawiera nazw kolorów? Popatrz i określ, jakie barwy widzisz na obrazie.

Olga Boznańska to artystka tworząca w Krakowie, Monachium i Paryżu. Malarstwa uczyła ją matka. Tematy podejmowane przez artystkę to martwe natury i studia wnętrz, niekiedy pejzaże, kwiaty. Malowała farbami olejnymi, na ogół na tekturze. Najważniejszym elementem w jej twórczości był kolor, szczególnie chłodne, srebrzyste barwy o subtelnych zróżnicowanych tonach. Paletę malarską ograniczała do tonów ciemnych, zdominowanych przez brązy, zielenie, szarości i czerń, dla której kontrastem były akcenty bieli i różów. Artystka specjalizowała się w malarstwie portretowym. Szczególną uwagę skupiała na twarzy modela, oddając stan jego psychiki i duchowości. Farbę kładła małymi dotknięciami pędzla. Zrezygnowała z pokrywania obrazów werniksem, uzyskując w ten sposób matowość w obrazach. W malarstwie Boznańskiej dominował walor, który nadaje jej pracom specyficzną mglistość i tajemniczość. W tym duchu został namalowany prezentowany portret siedzącego w fotelu mężczyzny w okularach, z krótko przystrzyżonymi włosami, o szczupłej twarzy, wysokim czole, wydatnym nosie. Mężczyzna jest ubrany w białą koszulę, czarną muszkę oraz ciemny garnitur. Tło obrazu utrzymano w tonacji rozbielonych zieleni, jasnych brązów, szarości i czerni.

Autorem obrazu Górka Dziewicza, jest Julian Bajkiewicz. Był to dwudziestowieczny artysta, który żył i tworzył w Chełmie. Jego prace reprezentują sztukę prymitywną, zwaną także naiwną. Jest to sztuka tworzona przez artystów nieprofesjonalnych, to jest takich, którzy nigdy nie chodzili do szkół artystycznych. Julian Bajkiewicz zaczął malować obrazy jako dorosły człowiek, po przejściu na emeryturę. Malarstwo było dla niego terapią zaleconą przez lekarzy i miało pomóc mu uporać się z trudnymi doświadczeniami wojennymi. Artysta często malował pejzaże, na których utrwalał stare kościoły, miejskie panoramy i zakątki swojego miasta – Chełma. Tytułowa Górka Dziewicza to porośnięte dębami wzgórze o wysokości 229 metrów, znajdujące się niedaleko Chełma. U jego podnóży leży miejscowość Horodyszcze-Kolonia. Legenda głosi, że nazwa wzgórza wiąże się z istnieniem w tym miejscu klasztoru dziewic, który w trakcie najazdu Tatarów miał zapaść się pod ziemię. Obraz Juliana Bajkiewicza jest namalowany w ciepłej tonacji kolorystycznej. Dominują na nim żółcienie, brązy, czerwienie i zielenie. Nad gospodarstwami wiejskimi przedstawionymi na pierwszym planie góruje w oddali wysokie wzgórze porośnięte drzewami – Górka Dziewicza. Z obrazu bije spokój i harmonia. Cechą malarstwa artysty są widoczne w pracy uproszczenia i liczne stylizacje.

Kompozycja abstrakcyjna na dwóch osobnych krosnach była inspiracją dla instalacji – strefy infinity room, czyli pokoju nieskończoności – miejsca, które tworzy iluzję bezgranicznej przestrzeni. Wszystko dzięki grze światłem, która wpływa na to, co i jak widzimy. Infinity room powstał z inspiracji obrazem Sławomira Marca, współczesnego lubelskiego artysty, absolwenta i profesora warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 2007–2009 stworzył on cykl „Wokół ikony”. Spójrz w górę i w dół. To, co widzisz, to wydruk jednego z jego obrazów z tego cyklu oraz jego odbicie. Oryginalny obraz składa się z dwóch blejtramów: prostokąta i kwadratu, przesuniętych względem siebie o kilka centymetrów, przez co nie tworzą jednolitej płaszczyzny. Według artysty „obraz ten jest pejzażem”, filozoficznym przekazem.

Wchodzimy do środka? Ostrzegam. Wszystko tam mieni się i migocze. Jeśli jesteś wrażliwy na takie efekty, możesz pominąć ten punkt i pójść w stronę stref Technika, Faktura lub Perspektywa.

Tomasz Zawadzki to artysta związany z Lublinem. Jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych we Wrocławiu, posiada tytuł profesora i od wielu lat związany z Instytutem Sztuk Pięknych Wydziału Artystycznego UMCS w Lublinie, w którym pełni funkcję kierownika Katedry Malarstwa i Rysunku. Według artysty obraz jest przede wszystkim układem barwnych plam i oddziaływania emocji. Stworzone przez niego wielokolorowe, jaskrawe płótna sprawiają wrażenie malowanych szybko, zamaszyście i pokazują emocje. Dla Zawadzkiego w malarstwie ważna jest barwa i faktura. Czerwony, jak również inne obrazy artysty z lat 90., są malowane ciężko, mają grubą, niejednorodną, chropowatą i bardzo wyrazistą fakturę, brzeg płótna malowany jest zaś gładko, widoczna pozostaje struktura płótna.

Oryginalna praca artysty stała się inspiracją dla instalacji ukazującej obraz w podziale na elementy prezentujące różnorodne techniki i przypisane im podobrazia. Spróbuj je rozpoznać.

Krzysztof Kurzątkowski był uczniem Wolnej Szkoły Malarstwa i Rysunku w Lublinie, Studium Malarstwa i Rysunku w Łodzi oraz słuchaczem Sekcji Historii Sztuki KUL. Oprócz malarstwa zajmował się grafiką – tworzył między innymi plakaty, ilustrację książkową i gazetową, ekslibrisy. Początkowo malował obrazy figuratywne, czyli przedstawiające realne kształty ludzi, zwierząt i przedmiotów. W późniejszym okresie swojej twórczości tworzył abstrakcje o bogatej kolorystyce oraz asamblaże, czyli trójwymiarowe kompozycje artystyczne wykonane z gotowych przedmiotów lub ich fragmentów. Kurzątkowski często wykorzystywał w swojej sztuce przedmioty codziennego użytku, takie jak fragmenty starych tkanin, sklejki, deski, tekturę, słomę, kawałki kory czy czcionki drukarskie zatopione w masie plastycznej, a także szkło okienne i lustra.

Jeśli chcesz zobaczyć inne prace Krzysztofa Kurzątkowskiego, zapraszam na drugie piętro na wystawę stałą „Grupa «Zamek» i Awangarda”.

Jerzy Durakiewicz, pseudonim Jerzy Marek, należał do artystów tworzących tak zwaną Grupę „Zamek”. Ukończył architekturę wnętrz na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, ale pochodził z Lublina i był absolwentem lubelskiego Liceum Plastycznego. Zajmował się malarstwem i grafiką użytkową. Tworzył głównie abstrakcyjne kompozycje na płótnie bądź papierze, które często pozostawiał bez tytułu. Posługiwał się przy tym autorską techniką mieszaną – łączył gwasz, temperę i akwarelę. Więcej o artyście możesz dowiedzieć się na wystawie stałej „Grupa «Zamek» i Awangarda”.

Abstrakcja Wzgórza nad Wisłą zainspirowała nas do stworzenia na wystawie przestrzeni poświęconej fakturze.

Praca Vittoria Marii Bigariego, osiemnastowiecznego włoskiego malarza, przedstawia wystawną ucztę opisaną w jednej z ksiąg Starego Testamentu. W jej trakcie babiloński król Baltazar razem z zaproszonymi gośćmi spożywał posiłki ze świętych naczyń ukradzionych ze Świątyni Jerozolimskiej. Rozgniewał tym bardzo Boga, który postanowił go ukarać. Zapowiedź nadchodzącej kary ujrzał Baltazar jeszcze w czasie trwania uczty. Ukazała mu się wówczas ręka, która na ścianie napisała trzy słowa „mane, tekel, fares”, tłumaczone jako: „policzone, zważone, podzielone (lub rozdzielone)”, oznaczające upadek królestwa Babilonu i śmierć króla. Spójrz uważnie – po prawej stronie obrazu, w połowie wysokości ściany, dostrzeżesz te trzy słowa i tworzącą je rękę. Obraz Vittorio Bariego wypełniają biesiadnicy, którzy są skupieni wokół ogromnego półkolistego stołu. Wszyscy znajdują się w przestronnej sali. Dzięki zastosowanej przez artystę pespektywie linearnej, zwanej też zbieżną, mamy wrażenie, że nie patrzymy na płaską powierzchnię płótna malarskiego, ale na obraz trójwymiarowy. Według zasad tej perspektywy przedmioty malowane na obrazie w miarę oddalania się od widza stają się coraz mniejsze, a wszystkie linie prostopadłe do płaszczyzny obrazu zbiegają się w jednym punkcie. Popatrz na linie tworzące wnętrze pomieszczenia. Czy widzisz punkt, w którym się spotykają?

Adam Wiktor Malinowski to dziwiętnastowieczny malarz urodzony w Lublinie.  Obraz prezentowany na wystawie przedstawia pozostałości zamku w Ostrogu, który był w przeszłości siedzibą potężnego rodu ruskich książąt Ostrogskich. Czy widzisz okrągły budynek po prawej stronie obrazu? Jest to najstarszy i najważniejszy element twierdzy – baszta mieszkalna z XIV wieku. Zamek w Ostrogu został zniszczony w czasie najazdów kozackich w XVII wieku i przez długi czas pozostawał w ruinie. W takim stanie uwiecznił go Adam Malinowski, który bardzo lubił malować nastrojowe, romantyczne pejzaże. Głębię na obrazie uzyskał dzięki zastosowaniu perspektywy powietrznej. Polega ona na tym, że to, co w oddali, jest malowane rozmytymi, niebieskawymi odcieniami, bez zaznaczania kontrastów i konturów. Przyjrzyj się teraz temu, co znajduje się za zamkiem. Czy widzisz perspektywę powietrzną?

Przejdź dalej.

Stanisław Koguciuk to jeden z ostatnich malarzy ludowych. Nie ukończył żadnych szkół artystycznych, posiadał wrodzony talent, malował intuicyjnie, z potrzeby duszy i serca. Malowanie było jego pasją, sprawiało mu ogromną radość. Tworzył na wystawy, konkursy, dla kolekcjonerów i zwykłych klientów, od których zamówienia przyjmował podczas targów i jarmarków. Tematem jego obrazów są krajobrazy wiejskie, sceny z codziennego życia wsi i obrzędów czy sceny religijne. Cechy charakterystyczne dla twórczości tego artysty to symetria, brak stosowania perspektywy linearnej i powietrznej, stosowanie żywej, intensywnej gamy barwnej. Prezentowana praca zawiera wspomniane wyżej cechy malarskie. Zwróć uwagę, w jaki sposób artysta ukazał perspektywę. To przykład perspektywy rzędowej. Artysta zastosował ją w celu oddania głębi obrazu. Postacie ludzi i zwierząt pogrupowane są w poziome rzędy. Te najniżej namalowane znajdują się najbliżej nas, pasy wyższe zaś przedstawiają dalsze plany.

Przed Tobą las inspirowany Pejzażem jesiennym Apoloniusza Kędzierskiego, malarza i akwarelisty z okresu Młodej Polski.

Olbrzymie wrażenie i wpływ na jego twórczość wywarła wystawa francuskich impresjonistów, którą zwiedził w Monachium w 1888 roku. To, jak światło działa na barwy, ukazywał na wielu swoich obrazach, którym dzięki płynnym konturom nadawał dekoracyjny charakter.

Pejzaż jesienny z krętą, wijącą się strugą na pierwszym planie ukazuje wykadrowany fragment wycinka lasu. Po obu stronach wody na barwnym, różowo-żółtym poszyciu widać szaro-czarne pnie drzew. Na drugim planie drzewa pokryte żółtymi liśćmi są oświetlone jasnym blaskiem słonecznym. Spójrz w dal i „wejdź” w obraz, aby w pełni odczuć malarską przestrzeń.

Następnie wejdź do Galerii Młodych Kuratorów

To galeria, którą stworzyli młodzi kuratorzy. Zobaczysz tu obrazy z muzealnych zbiorów, które poruszyły ich emocje. Są to prace różnych autorów i namalowane w różnym czasie, od XVII do XXI wieku. Tutaj czas zakończyć naszą podróż po świecie malarskiej iluzji, odłóż słuchawki i posłuchaj co mają do powiedzenia twórcy galerii.

Zatrzymaj się i popatrz. Przed Tobą obraz Teresy Tyszkiewicz Ślepe drogi. Monochromatyczna praca składa się z linii prostych, przecinających się i tworzących łuki. Czy wiesz, że układ naszej wystawy nawiązuje do kompozycji wykonanej przez artystkę?

Teresa Tyszkiewicz urodziła się w 1906 roku w Krakowie, zmarła w 1992 roku w Łodzi, w mieście, z którym związała się artystycznie. Zajmowała się malarstwem, rysunkiem, tkaniną, ilustrowała książki i czasopisma dla dzieci. W latach 60. XX wieku rozpoczęła pracę nad cyklem „Ślepe drogi”, który stworzyła, posługując się jedynie liniami kreślonymi na pustym tle. Popatrz na płótno: jego białą powierzchnię pokrywają swobodnie prowadzone czarne linie. Można w nich odkryć zapis emocji, myśli, porządku. Miron Białoszewski, polski poeta, zatytułował jeden z dedykowanych jej malarstwu wierszy – Trud myślanego ruchu.

Dziękujemy.