20 maja – 28 października 2022 roku
Franciszka Arnsztajnowa była jedną z najważniejszych pisarek związanych z Lublinem. Z dzisiejszej perspektywy jej życie i twórczość jawią się jako mocno zakorzenione w ówczesnych nurtach literackich, kulturowych i filozoficznych, a jednocześnie nierozerwalnie sprzęgnięte z problemami, którymi żyła współczesna wspólnota lokalna i narodowa. Z jednej strony poetka, prozaiczka, autorka książek dla dzieci, tłumaczka, z drugiej – organizatorka lokalnego życia artystycznego, działaczka niepodległościowa, emancypantka. Wielość ról, w jakich występowała, świadczy zarówno o jej wszechstronnym temperamencie artystycznym, jak i o epoce, w której przyszło jej żyć.
Wszystko to znalazło odzwierciedlenie w jej twórczości. Wystawa „Lustra. Franciszka Arnsztajnowa” przedstawia biografię i twórczość poetki żyjącej na styku kultury żydowskiej i polskiej, na przełomie XIX i XX stulecia, zmierzchającej belle époque oraz rodzącej się nowoczesności, secesji z początku wieku i artystycznego modernizmu lat międzywojennych. Zawieszenie pomiędzy tymi sferami sprawiło, że w jej wierszach pojawiały się i nakładały na siebie – refleksy różnych wartości, poglądów i kategorii estetycznych, które stworzyły niepowtarzalną, często ambiwalentną atmosferę.
Integralnym komponentem wystawy jest historia ważnych dla dziejów Lublina rodzin Meyersonów oraz Arnsztajnów. Dlatego prezentowana narracja niejednokrotnie zwraca się w przeszłość, ciąży ku opowieści biograficznej, skupia się na losach jednostek uwikłanych w wydarzenia historyczne, które kształtowały lokalną rzeczywistość w pierwszych dekadach minionego stulecia. Ponieważ ta opowieść nie byłaby pełna bez uwzględnienia głosów kolejnych pokoleń rodziny, w niniejszej publikacji znalazły teksty Olgi Stokłosy i Andrzeja Titkowa, prawnuków Franciszki Arnsztajnowej. Szkice ich autorstwa dopełniają prezentowany na wystawie materiał, naświetlają go z innej perspektywy, a przez to zbliżają ku czasom nam współczesnym.
Historia rodziny Arnsztajnów była również nierozerwalnie związana z kamienicą przy ulicy Złotej 2. Jej dzieje zainspirowały Hannę Krall, która w opublikowanej niemal dwie dekady temu książce Wyjątkowo długa linia (2004) przedstawiła dzieje różnych pokoleń mieszkańców budynku na lubelskim Starym Mieście. Narracja prezentowanej przez nas ekspozycji podąża także śladami wytyczonymi przez pisarkę, prezentuje zarówno kamienicę, jak i jej najbliższy kontekst, wreszcie: zachęca zwiedzających do wyjrzenia przez okno naszego muzeum i przyjrzenia się oknom mieszkania, które sto lat temu było jednym z najważniejszych ośrodków lubelskiego życia kulturalnego.
Organizatorzy wystaw zawsze zaciągają dług u wielu osób, bez których przychylności i pomocy nie sposób byłoby doprowadzić projektu do szczęśliwego końca. Tak jest i w tym przypadku. Serdeczne wyrazy wdzięczności zechcą przyjąć przede wszystkim członkowie honorowego komitetu naszej wystawy: Olga Stokłosa i Andrzej Titkow – za nieocenione porady oraz zgodę na prezentację materiałów pochodzących z rodzinnego archiwum, a także Hanna Krall – za życzliwe zainteresowanie naszym przedsięwzięciem oraz zgodę na wykorzystanie fragmentów z Wyjątkowo długiej linii. Ponadto Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie – za zgodę na wykorzystanie zdjęć znajdujących się w zbiorach tej instytucji, oraz Piotr Jaxa-Kwiatkowski – za zezwolenie na przedruk fotografii jego autorstwa na wystawie oraz w niniejszym informatorze. Podziękowania kierujemy także pod adresem Urzędu Miasta Lublin, który wsparł nasz projekt oraz współpracował przy jego realizacji.
Kuratorzy: Aleksander Wójtowicz, Anna Marcińczak
