Muzeum Józefa Czechowicza istnieje od 1968 roku. Gromadzi i prezentuje zbiory z dziedziny literatury XX wieku.
Muzeum Literackie im. Józefa Czechowicza jest oddziałem Muzeum Narodowego w Lublinie. Historia jego powstania sięga lat 50., kiedy to w lokalnym środowisku literackim zrodził się pomysł organizacji placówek, które miały upamiętnić sylwetki wybitnych pisarzy związanych z regionem. W artykule Ocalmy pamięć wielkich (1957) Stanisław Fita i Lech Ludorowski wystąpili z propozycją, aby w regionie utworzyć kilka muzeów: Bolesława Prusa w Nałęczowie, Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej oraz Józefa Czechowicza i Henryka Wieniawskiego w Lublinie.
Propozycję dotyczącą utworzenia placówki poświęconej Czechowiczowi poparli żyjący jeszcze wówczas przyjaciele Czechowicza: Feliks Araszkiewicz, Konrad Bielski, Wacław Gralewski oraz Kazimierz Andrzej Jaworski, którzy zadeklarowali przekazanie posiadanych pamiątek oraz książek z dedykacjami poety. Pomysł został przyjęty życzliwie także przez władze miejskie. W kolejnych latach idea nabierała stopniowo coraz bardziej realnego kształtu. W latach 1963–1965 Tadeusz Kłak – ówczesny kierownik Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie – zebrał znaczną ilość dokumentów, listów oraz rękopisów Józefa Czechowicza i opracował na ich podstawie pierwszy projekt scenariusza stałej wystawy muzealnej.
Muzeum zostało otwarte 9 września 1968 roku, w dwudziestą dziewiątą rocznicę śmierci poety. Przez prawie trzydzieści lat swojej działalności mieściło się w zabytkowym, poklasztornym budynku przy ulicy Narutowicza 10. W 1999 roku utraciło dotychczasową siedzibę. Po trzech latach funkcjonowania w siedzibie tymczasowej, Dworku Wincentego Pola, i jednoczesnym remoncie nowego lokalu 9 września 2002 roku Muzeum zainaugurowało działalność w kamienicy przy ulicy Złotej 3, ofiarowanej miastu na cele kultury przez zasłużoną dla Lublina rodzinę Riabininów.
