Nowe nabytki 2016: projekty Jerzego Nowosielskiego
Zakup dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W 2016 r. dzięki dofinansowaniu Ministra Kultury Dziedzictwa Narodowego w ramach dotacji celowej do zbiorów Muzeum Lubelskiego trafiło dziewięć rysunków projektowych autorstwa Jerzego Nowosielskiego. W 1962 r. artysta został zaproszony przez Katolicki Uniwersytet Lubelski do wykonania polichromii kościoła akademickiego pw. Świętego Krzyża. Niestety, oryginalna wizja Nowosielskiego pozostała jedynie na papierze – w formie częściowo zachowanych rysunków i szkiców projektowych. Całościowa koncepcja dekoracji świątyni, obejmująca również formę ołtarza głównego, zakładała strefową kompozycję ujętych w ramy scen ściśle wypełniających wnętrze. Nowosielski przygotował kilka wariantów polichromii, różniących się zarówno programem ikonograficznym, jak i kolorystyką. W lubelskich projektach po raz pierwszy wprowadził ciemną tonację barwną, według niego szczególnie sprzyjającą skupieniu modlitewnemu.
Program ikonograficzny malowideł zgodnie z tradycyjnym bizantyńskim podziałem przestrzeni zakładał rozróżnienie na sanktuarium (prezbiterium z absydą) i trzyprzęsłową nawę. W ikonografii prezbiterium przenikają się wątki: eucharystyczny, epifaniczny i eschatologiczny, Polichromię tej części świątyni wypełniają sceny Ukrzyżowania, Deesis (modlitwy wstawienniczej), uosabiającej wiarę w moc orędownictwa świętych oraz Przemienienie Pańskie. Lubelska scena Deesis została zinterpretowana przez Nowosielskiego w sposób nietypowy – artysta wyobraził towarzyszącego Chrystusowi Pantokratorowi i Matce Bożej Jana Chrzciciela w scenie „Chrztu Chrystusa w Jordanie”. Dekorację sklepienia prezbiterium uzupełniają cytaty z psalmu: „Kto jest ten Król Chwały”. Ikonografię nawy zdominował wątek ewangeliczny (sceny maryjne i chrystologiczne) i hagiograficzny – zgodnie z tradycją sytuowania tego typu scen w bizantyńskim naosie. Ze względu na wezwanie kościoła artysta włączył do malowideł ściennych Drogę Krzyżową, która miała wypełniać dolne części nawy i fragment prezbiterium.
Inny wariant ikonograficzny projektu (obecnie w kolekcji prywatnej) zakładał zastąpienie malowideł przedstawiających Mękę Pańską scenami z życia Marii. W szczelnie wypełniającej nawę polichromii dominują, tworzące wątek hagiograficzny, liczne wizerunki świętych i proroków. Sceny figuralne uzupełniają motywy ornamentalne oraz elementy o charakterze czysto abstrakcyjnym, tworząc silnie oddziałującą przestrzeń malarską, która zgodnie z tradycją bizantyńską miała przenieść uczestników liturgii w inny, duchowy wymiar rzeczywistości.
Ostatecznie projekt Jerzego Nowosielskiego odrzucono, a dekorację malarską wnętrza świątyni wykonał zespół malarzy krakowskich pod kierunkiem Eugeniusza Muchy.
Powstanie projektów polichromii dla kościoła akademickiego nie jest jedynym świadectwem związków z Lublinem krakowskiego malarza, który w 1989 r. namalował ikonostas do Kaplicy Seminarium Duchownego. Jeszcze w początkach lat 60. podjął współpracę z KUL, prowadząc cykl wykładów o sztuce nowoczesnej, a także przekazał do uniwersyteckich zbiorów muzealnych trzy obrazy własnego autorstwa przedstawiające Chrystusa Pantokratora, Matkę Bożą Orantkę oraz Przemienienie na Górze Tabor. W zbiorach Muzeum Lubelskiego znajdują się jego trzy płótna – Pływaczka, Toaleta i Portret męski.
Obecność rysunków Nowosielskiego w Muzeum Lubelskim, w sąsiedztwie bizantyńskich malowideł Kaplicy Trójcy Świętej, zyskuje szczególne wymiar w kontekście kulturowym Lublina, do którego, jak mówił artysta: „[..] należy przyjechać żeby wpatrywać się w dzieło mistrza Andrzeja wykonane w Kaplicy zamkowej. Przystanąć wpatrywać się w anioły, które obsiadły sklepienie, i >>studiować« ducha tego miasta”.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Regionalne kolekcje sztuki współczesnej” w kwocie 112 800,00 zł.
