pisanki, baranki, palmy, wycinanki… 1.03-30.04.2015

wystawa czasowa; marzec – kwiecień 2015 r.

pisanki, baranki, palmy, wycinanki… – wystawa prezentująca plastykę obrzędową i zdobniczą związaną z Wielkanocą. Tradycyjne obrzędy i zwyczaje ludowe, związane ze świętami mają właściwą każdemu z nich oprawę plastyczną. Znaczenie wszystkich obrzędowych rekwizytów było w tradycyjnej kulturze ludowej ściśle związane z ważnymi treściami, których uzewnętrznieniu służyły.

Wielkanoc także obfituje w wiele symboli. Jednym z nich jest palma wielkanocna, tradycyjnie uwita z gałązek wierzbowych, zielonych listków barwnika i suszonych kwiatów. Zwyczaj święcenia palm w kościele w Niedzielę Palmową – na pamiątkę triumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy – znany jest w Polsce od dawna. W symbolice kościoła gałązka wierzbowa symbolizuje zmartwychwstanie i nieśmiertelność duszy. W tradycji ludowej była symbolem życia, sił witalnych i corocznej odnowy roślin. Wiązało się to z prastarym kultem wiecznie żywej gałązki – „drzewa życia”. Palmom przypisywano moc magiczną, wróżebną i leczniczą. Jako symbol płodności i urodzaju strzegła domostw wraz z ich mieszkańcami przed ogniem, chorobą, piorunem, czarownicami – czyli przed złem świata „zewnętrznego”.

Najbardziej charakterystycznym atrybutem Świąt Wielkanocnych są pisanki. Dawniej jajko oraz symbolika ornamentów zdobniczych na pisankach pełniły ważną rolę magiczną. Jajko było symbolem życia, płodności, miłości i siły. Według polskich wierzeń ludowych przeciwdziałało złu. Stosowano je w zabiegach mających sprowadzić urodzaj, w magii, medycynie, w zwyczajach zalotnych, zabawach, a także w obrzędach zadusznych. Dzielone i uroczyście spożywane podczas śniadania wielkanocnego miały zapewnić zdrowie, pomyślność i płodność. Zwyczaj ten przetrwał do dzisiaj.

Na określenie ozdobnych jaj używane są różne nazwy zależnie od sposobu ich wykonania: pisanki, kraszanki, skrobanki. Na wystawie prezentowane są techniki zdobienia jaj, występujące na Lubelszczyźnie. Najstarsza i najbardziej powszechna była i jest technika batikowa.

Kolejnym elementem świątecznym jest baranek – w chrześcijańskiej tradycji symbol męki i zmartwychwstania Pańskiego. Najwcześniej baranki wyrabiano z masła. Z czasem zaczęto je piec z ciasta, formować z gipsu, a także z masy cukrowej.

Pierwotna treść przedstawionych symboli została zapomniana. Obecnie zauważyć można wzbogacanie oprawy plastycznej, rozbudowę formy i zdobnictwa akcesoriów.

Uroczysty charakter świąt podkreślano elementami zdobniczymi. Dawniej wiejskie izby przystrajano m.in. zielonymi gałązkami, bibułkowymi kwiatami, wycinankami naklejanymi na ścianach, pająkami zawieszanymi u powały – promienistymi lub żyrandolowymi; przykłady takich ozdób można zobaczyć na wystawie, którą dopełniają wycinanki z elementami symboli wielkanocnych.

pisanki, baranki, palmy, wycinanki…