Legenda gór

Po raz pierwszy w Galerii Malarstwa Polskiego XIX i XX Wieku został zaprezentowany obraz Kazimierza Sichulskiego zapisany w księdze inwentarzowej jako Legenda gór lub Wolność gór. Był namalowany w 1923 roku w Wiedniu. Jest niezrealizowanym projektem mozaiki na fasadę pawilonu polskiego na Międzynarodową Wystawę Nowoczesnych Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłowych w Paryżu w 1925 roku. Do zbiorów Muzeum trafił w 1972 roku. Został zakupiony od prywatnego właściciela.

Wolność gór jest obrazem wielkoformatowym, o wymiarach 134 x 178,5 cm, namalowanym na podłożu papierowym, w technice gwaszu. Kompozycja ukazuje cztery postacie na tle schematycznego pejzażu górskiego. Artysta, malując symboliczną scenę, nawiązał do legendy o rycerzach śpiących pod Giewontem. Według niej rycerze mają powstać i bronić polskiej ziemi, kiedy ta znajdzie się w niebezpieczeństwie.

Zły stan zachowania obrazu wynikał przede wszystkim z warunków przechowywania: zawilgocenia oraz niewłaściwego zrolowania – licem do środka. Artysta uzyskał wielość podłoża, sklejając kilka fragmentów papieru jednego rodzaju, ale w różnych kierunkach cięcia. Celem wzmocnienia tak uzyskanego podłoża obrazu podklejono go techniką introligatorską na płótno bawełniane. Klejem pierwotnie użytym był klajster. Deformacja podłoża została spowodowana przez naprężenia występujące między sklejonymi za sobą fragmentami papieru. Obiekt był silnie pofalowany i odkształcony. Papier miejscowo odklejał się od płóciennego wzmocnienia, a na całej powierzchni były widoczne liczne pionowe i poziome pomarszczenia papieru z przetarciami warstwy malarskiej. Przy krawędziach występowały przedarcia i drobne ubytki papieru. Obraz był silnie zakurzony i zabrudzony, głównie powierzchniowo.
Priorytetem prac konserwatorskich było przeciwdziałanie deformacji podłoża obrazu. Ze względu na dużą wrażliwość obiektu na nawilżanie do minimum ograniczono zabiegi wymagające użycia wody na rzecz środków bezpiecznych.

Po wstępnym prostowaniu przez obciążanie obraz mógł zostać oczyszczony z kurzu i zabrudzeń powierzchniowych. Zdemontowano stare płótno dublażowe i nawarstwienia kleju. Można było wówczas przeprowadzić wieloetapowy zabieg prostowania na stole niskociśnieniowym. Strukturę papieru wzmocniono poprzez podklejenie przedarć i uzupełnienie ubytków. Obiekt został zdublowany na nowe podłoże płócienne. Dublaż był wykonany bez wprowadzania do obiektu wilgoci, na stole niskociśnieniowym. Bibuła długowłóknista, nasycona klejem, stanowiła międzywarstwę pomiędzy papierowym podłożem obrazu a płótnem dublażowym. Klej był aktywowany pod wpływem ciepła. Obraz wymagał stabilizacji podłoża pod obciążeniem w oczekiwaniu na krosno samoprężące. W celu poprawy walorów ekspozycyjnych w miejscach zniszczeń mechanicznych wykonano barwne retusze scalające warstwę malarską.
Dzieło zostało pokazane po ukończeniu prac konserwatorskich, w 2018 roku na Zamku Królewskim w Warszawie, na wystawie „Znaki wolności. O trwaniu polskiej tożsamości narodowej”. Dzięki współpracy z organizatorem ekspozycji: obraz mógł być naprężony na specjalistycznym krośnie Henryka Arendarskiego, lico gwaszu zabezpieczono szybą ze szkła organicznego, a całość oprawiono w ramę inspirowaną sztuką góralską, której autorem jest rzeźbiarz Krzysztof Frys.