Muzeum Literackie im. Józefa Czechowicza jest oddziałem Muzeum Narodowego w Lublinie. Projekt organizacji zrodził się pod koniec lat pięćdziesiątych w miejscowym środowisku literackim.

Muzeum Literackie im. Józefa Czechowicza jest oddziałem Muzeum Narodowego w Lublinie. Projekt organizacji tej placówki zrodził się pod koniec lat pięćdziesiątych w miejscowym środowisku literackim. Z propozycją jej utworzenia wystąpili jako pierwsi Stanisław Fita i Lech Ludorowski. W artykule Ocalmy pamięć wielkich postulowali, by zorganizować muzea Bolesława Prusa w Nałęczowie, Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej oraz Józefa Czechowicza i Henryka Wieniawskiego w Lublinie. Propozycję tę poparli żyjący jeszcze wówczas przyjaciele Czechowicza: Feliks Araszkiewicz, Konrad Bielski, Wacław Gralewski i Kazimierz Andrzej Jaworski, którzy deklarowali przekazanie posiadanych pamiątek oraz książek z dedykacjami poety.

Pomysł został życzliwie przyjęty przez władze miejskie. Idea utworzenia placówki urealniła się w latach 1963-1965, kiedy Tadeusz Kłak – ówczesny kierownik Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie – zebrał ogromną ilość dokumentów, listów oraz rękopisów Józefa Czechowicza i na ich podstawie opracował pierwszy projekt scenariusza stałej wystawy muzealnej.

Muzeum zostało otwarte 9 września 1968 roku w dwudziestą dziewiątą rocznicę śmierci  poety. Przez prawie trzydzieści lat swojej działalności mieściło się w zabytkowym, poklasztornym budynku przy ulicy Narutowicza 10. W 1999 roku utraciło swoją dotychczasową siedzibę, a po trzech latach pracy w siedzibie tymczasowej w Dworku Wincentego Pola i jednoczesnego remontu nowego lokalu – 9 września 2002 roku zainaugurowało działalność w kamienicy przy ulicy Złotej 3, ofiarowanej miastu na cele kultury przez zasłużoną dla Lublina rodzinę Riabininów.