Żydzi w historii i kulturze Lublina 21-22.06.2017

Konferencja naukowa,

Zamek Lubelski, 21 – 22 czerwca 2017.

Lublin jest miastem, w którym przez wiele wieków rozwijała się i kwitła kultura żydowska. Pierwsze zachowane wzmianki o osadnictwie żydowskim w mieście sięgają lat 30. XIV wieku, a więc niemal czasu nadania Lublinowi praw miejskich, których rocznicę będziemy świętować. To w Lublinie obradował w stuleciach XVI-XVIII Waad Arba Aracot, czyli Sejm Czterech Ziem – najwyższy organ autonomii żydowskiej w Rzeczypospolitej, istniały wspaniałe synagogi i liczne domy nauki, funkcjonowały drukarnie hebrajskie. W okresie swojej świetności miasto było nierzadko nazywane Jerozolimą Królestwa Polskiego, a także „żydowskim Oxfordem” ze względu na wysoki poziom nauczania w tutejszej jesziwie oraz imponujący poziom edytorski miejscowych drukarni wydających święte księgi w języku hebrajskim.

Druga wojna światowa sprawiła, że miasto będące przez wieki przystanią dla wielu Żydów, stało się za sprawą niemieckich okupantów jednym z najstraszniejszych miejsc kaźni. W 1941 roku na terenie dzielnicy żydowskiej utworzono getto, a na obrzeżach miasta, na Majdanku, obóz koncentracyjny, który pełnił także funkcję obozu śmierci. Zagładzie ulegli nie tylko mieszkańcy, ale niemal cała infrastruktura żydowskiego miasta. Nic dziwnego, że Lublin zaraz po zakończeniu wojny zaczął być postrzegany na świecie niemal wyłącznie przez pryzmat Majdanka.

Po wojnie, mimo, iż przez krótki czas (od lipca 1944 do stycznia 1945) miasto pełniło funkcję centralnego ośrodka żydowskiego na oswobodzonych od Niemców ziemiach polskich w wyniku zaniedbań oraz czynników politycznych wiedza o żydowskiej przeszłości Lublina uległa zatarciu w tkance miasta i pamięci mieszkańców. Na szczęście w ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat w mieście zrodziło się wiele inicjatyw mających na celu przywołanie pamięci o żydowskim Lublinie. Dzięki nim udział Żydów w różnych aspektach dziejów miasta na przestrzeni wieków i ich tragiczny los w czasie Zagłady jest dość dobrze znany, ale mimo to zasługuje na stałe przypominanie i upamiętnianie.

Konferencja „Żydzi w historii i kulturze Lublina – przeszłość, pamięć i teraźniejszość” będzie miała wymiar interdyscyplinarny. Jej program uwzględnia takie obszary badań jak historia, historia sztuki, prasoznawstwo, literatura i in. Adresatem wydarzenia są mieszkańcy Lublina oraz turyści z Polski i zagranicy zainteresowani tematyką żydowską.

Organizatorzy: Miasto Lublin, Zakład Kultury i Historii Żydów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Pracownia Literatury Polsko-Żydowskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

PROGRAM KONFERENCJI

21 czerwca 2017 r.

OTWARCIE KONFERENCJI

10:00-11:00
• dr Krzysztof Żuk, Prezydent Miasta Lublin
• dr hab. Adam Kopciowski, kierownik Zakładu Kultury i Historii Żydów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek, kierownik Pracowni Literatury Polsko-Żydowskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

WYKŁAD INAUGURACYJNY – prof. dr hab. Henryk Gmiterek (UMCS), Żydzi w przestrzeni miejskiej Lublina w XVI-XVIII wieku

Sesja pierwsza
OBLICZA ŻYDOWSKIEGO LUBLINA

11:00-12:30
Moderator: prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek (KUL)
• dr Hanna Węgrzynek (Muzeum Historii Żydów Polskich „POLIN”), Spór o mur – o siedemnastowiecznym zatargu pomiędzy lubelskimi Żydami a franciszkanami
• prof. dr hab. Marcin Wodziński (UWr), Chasydyzm w Lublinie: Perspektywa geograficzno-historyczna
• dr Agata Rybińska (UMCS), Śladami lubelskich Żydówek (z XIX i początku XX wieku)
Dyskusja
12:30-13:00
Przerwa kawowa

Sesja druga
SYNAGOGA I CMENTARZE LUBELSKICH ŻYDÓW

13:00-14:30
Moderator: prof. dr hab. Marcin Wodziński (UWr)
• mgr Krzysztof Mucha, „Restauracya Bóżnicy Wielkiej” w Lublinie
• dr hab. Andrzej Trzciński (UMCS), Stary cmentarz żydowski w Lublinie w ikonografii
• mgr Paweł Sygowski, Nowy cmentarz żydowski w Lublinie – kilka uwag badawczych
Dyskusja

Sesja trzecia
ŻYCIE CODZIENNE W PRZEDWOJENNYM POLSKO-ŻYDOWSKIM LUBLINIE

16:00-17:30
Moderator: prof. dr hab. Monika Adamczyk-Garbowska (UMCS)
• prof. dr hab. Konrad Zieliński (UMCS), O relacjach polsko-żydowskich w Lublinie w XX wieku (do 1939 roku)
• mgr Patrycja Wieleba (UMCS), Fajga, Jaa, Abuś, Natan, Marian – o imionach żydowskich w międzywojennym Lublinie
• dr hab. Adam Kopciowski (UMCS), Prasa lubelskich Żydów
• mgr Piotr Nazaruk (Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”), Żydowskie toponimy Lublina
Dyskusja
17:30-18:00 Przerwa kawowa

Sesja czwarta
ZAPOMNIANE POSTACI ŻYDOWSKIEGO LUBLINA

18:00-19:30
Moderator: dr hab. Andrzej Trzciński (UMCS)
• starszy kustosz Renata Bartnik (Muzeum Lubelskie), Malarze żydowscy z Lublina
• dr hab. Jerzy Żywicki (UMCS), Henryk Bekker – modernistyczny architekt międzywojennego Lublina
• dr Monika Szabłowska-Zaremba (KUL), Lublin był jej miłością – szkic o Beli Szpiro Nisenbaum
Dyskusja

22 czerwca 2017 r.

Sesja piąta
LITERACKIE OBLICZA POLSKO-ŻYDOWSKIEGO LUBLINA

9:30-11:00
Moderator: dr Agnieszka Karczewska (KUL)
• prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek (KUL), Żydowski Lublin jako obiekt fascynacji poetów polskich
• dr Anna Jeziorkowska-Polakowska (KUL), Zapomniana twórczość Malwiny Meyersonowej
• prof. dr hab. Monika Adamczyk-Garbowska (UMCS), Lublin i Lubelszczyzna w twórczości Jakowa Glatsztejna
Dyskusja

Sesja szósta
ZAGŁADA LUBELSKICH ŻYDÓW I JEJ NASTĘPSTWA

11:00-12:30
Moderator: dr hab. Adam Kopciowski (UMCS)
• starszy kustosz Wiesław Wysok (Muzeum na Majdanku), Niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku jako miejsce zagłady lubelskich Żydów
• kustosz Krzysztof Banach (Państwowe Muzeum na Majdanku), Nowe ustalenia dotyczące lokalizacji i topograi getta na Majdanie Tatarskim
• prof. dr hab. Bożena Szaynok (UWr), „Ani wojna, ani pokój”. Żydzi na Lubelszczyźnie po zakończeniu działań wojennych (lipiec 1944)
Dyskusja
12:30-13:00 Przerwa kawowa

Sesja siódma
PAMIĘĆ I POSTPAMIĘĆ O ŻYDACH W LUBLINIE

13:00-14:30
Moderator: dr Monika Szabłowska-Zaremba (KUL)
• dr Marta Kubiszyn (UMCS), Nieistniejąca dzielnica żydowska na Podzamczu w świetle wspomnień przedwojennych mieszkańców Lublina
• mgr Joanna Zętar (Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”), Miejsce – (Nie)Obecność – Pamięć. Praca z pamięcią o żydowskim Lublinie na przykładzie wybranych działań Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”
• ks. prof. dr hab. Alfred Wierzbicki (KUL), Moje poznawanie żydowskiego Lublina bez Żydów. Próba raportu
Dyskusja
15:00 Podsumowanie i zakończenie konferencji