Wystawa etnograficzna Sztuka Ludowa Regionu Lubelskiego jest tak różnorodna ze względu na zróżnicowaną kulturę i sztukę ludową Lubelszczyzny, obszaru pomiędzy Wisłą a Bugiem zamieszkiwanego przez różne grupy etniczne, m.in.: Małopolan, Podlasiaków, Lasowiaków, Bojarów Międzyrzeckich, Białorusinów czy Ukraińców, z właściwą sobie tradycją i religią. Różnice w kulturze materialnej i duchowej oraz peryferyjne położenie regionu lubelskiego w stosunku do Polski centralnej w dużej mierze przyczyniło się do tego, iż wszystkie zmiany zachodziły tu dużo wolniej niż w innych regionach. Tym samym pełniej, jeszcze do czasów II wojny światowej, zachowały się tu tradycyjne formy kultury i sztuki, charakterystyczne dla społeczności wsi i mniejszych miejscowości.
Zaprezentowane na wystawie eksponaty z zakresu garncarstwa przybliżają garncarskie tradycje cechowe, których rozkwit przypadł na połowę XIX i początek XX wieku. Wówczas w ponad stu ośrodkach wytwarzano naczynia używane do gotowania, przechowywania i spożywania żywności oraz zabawki dziecięce i niewielkie rzeźby. Wielością rodzajów, kształtów i motywów zdobniczych cechowały się zwłaszcza ośrodki w: Białej Podlaskiej, Baranowie (powiat Puławy), Glinnem (powiat Łuków), Krasnobrodzie (powiat Zamość), Łążku Ordynackim (powiat Janów Lubelski), Pawłowie (powiat Chełm), Putnowicach (powiat Hrubieszów) i Urzędowie (powiat Kraśnik).
Bogatą tradycją oraz szeroką gamą splotów, kolorów i wzorów charakteryzuje się także tkactwo. W całym regionie jako wyposażenie domów były spotykane tradycyjne tkaniny w pasy, kraty, przetykane, dywany tzw. perskie o wzorach geometrycznych, a w okolicach Łukowa i Białej Podlaskiej – dywany dwuosnowowe dwustronne. Prezentację tkanin uzupełniają narzędzia używane do obróbki i przygotowania włókna.
Zdolności tkackie mieszkańców poszczególnych części regionu oraz wpływy ościennych obszarów etnograficznych (małopolskiego, mazowieckiego i o mieszanej kulturze polsko-ruskiej) przyczyniły się do zróżnicowania stroju ludowego i wyodrębnienia jego kilkunastu odmian. W północnej i zachodniej części stroje wykazywały powiązanie z Mazowszem i sąsiednim zachodnim Podlasiem (strój lubartowski, puławski, łukowski). Na pozostałym terenie o osadnictwie polskim nawiązywały zaś do ubiorów małopolskich (strój krzczonowski, biłgorajski, żon sitarzy tarnogrodzkich). We wschodniej części Lubelszczyzny, zamieszkiwanej przez ludność pochodzenia ruskiego, stroje także nie były jednolite – na północnym wschodzie (strój nadbużański, włodawski) miały wiele wspólnych cech z noszonymi na Polesiu, natomiast w części południowej (strój tomaszowsko-hrubieszowski) – szczególnie w hafcie, wyraźne były wpływy Wołynia.
Feeria barw, tkanin i krojów ukazująca bogactwo strojów ludowych szczególnie uwidaczniała się podczas obrzędów dorocznych i rodzinnych, z których niektóre nie mogły się obyć bez towarzystwa muzyki i śpiewu. Na Lubelszczyźnie najsilniejsze tradycje ludowego muzykowania występowały w powiatach biłgorajskim, zamojskim i krasnostawskim, oddziałując na resztę regionu. Instrumentarium tu występujące stanowiło konglomerat cech unikatowych z charakterystycznymi dla obszaru Polski. Można było usłyszeć dźwięki m.in.: skrzypiec, bębenka obręczowego, cymbał, ligawki i fujarki, okaryny, harmonii (czasami również pedałowej) oraz liry korbowej, charakterystycznej dla dawnych Kresów Wschodnich.
Prezentowane na wystawie przedstawienia malarskie i rzeźbiarskie z przełomu XIX i XX wieku czy współcześnie żyjących twórców pozwalają poznać życie duchowe mieszkańców Lubelszczyzny. Obrazy o treści religijnej z przedstawieniami Madonny, Chrystusa i świętych patronów, przywożone z ośrodków pątniczych jako kopie obrazów słynących cudami, obrazy na szkle czy oleodruki zdobiły licznie „święte kąty” w chałupach chłopskich. Obok nich po II wojnie światowej pojawiły się obrazy o tematyce świeckiej: pejzaże, kwiaty, sceny rodzajowe czy makatki, a amatorska twórczość samorodnych malarzy zaczęła się rozwijać. Podobnie rzeźba wyraziście ujawniła indywidualność wielu twórców. Kolekcja rzeźb przedstawiających Chrystusa frasobliwego czy ukrzyżowanego, Matki Boskiej i świętych, wzorowanych na figurach kościelnych, choć w większości anonimowych XIX-wiecznych świątkarzy, wyróżnia się wysokim poziomem artystycznym i dużą oryginalnością. W późniejszych autorskich XX-wiecznych przedstawieniach o tematyce świeckiej każdy z twórców mocniej zaznaczył własny styl indywidualnym sposobem kształtowania postaci i scen (m.in. biblijnych, z życia wsi, obrzędów rodzinnych i dorocznych) oraz bogatą polichromią.
