Festiwal Dziedzictwa Kresów w Lubaczowie

Wielkimi krokami zbliża się Festiwal Dziedzictwa Kresów w Lubaczowie (27.07–06.08.2023 r.)
Jedno z największych wydarzeń kulturalnych o ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej odbędzie się już po raz osiemnasty!

Każdego roku w trakcie festiwalowych dni w Lubaczowie oraz okolicznych miejscowościach Podkarpacia odbywają się liczne wydarzenia: koncerty, spektakle, wystawy, liczne warsztaty rzemiosła dawnego, inscenizacje, konferencje, prelekcje, kino kresowe, warsztaty kulinarne kuchni tradycyjnej, a także finałowa plenerowa biesiada kresowa na placu festiwalowym w Baszni Dolnej.

Jako współorganizatorzy tegorocznej edycji proponujemy uczestnikom Festiwalu dwie myśli przewodnie podczas jednego z kluczowych wydarzeń festiwalowych – Ogólnopolskiego Spotkania Środowisk Kresowych.

Po pierwsze skupimy się szczególnie na popularyzacji działań edukacyjnych na temat Kresów. W gronie edukatorów, nauczycieli i pedagogów pochylimy się nad metodami nauczania dzieci i młodzieży na każdym etapie edukacyjnym. Na organizowanym przez nas po raz pierwszy Seminarium Edukacji o Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej, wspólnie wypracujemy różnorodne formy działań edukacyjnych, upowszechniających wiedzę o dziedzictwie kulturowym ziem wschodnich wśród uczniów. Nie zabraknie też spotkań z autorami książek o tematyce kresowej.

Drugi tematem będzie rola digitalizacji 3D w kontekście upowszechniania zabytków kultury materialnej. Poprzez premierowy pokaz filmu „Hruszów – wspólnota ponad granicą”, pokaz filmu o dokumentacji 3D norweskiego kościoła, prezentację historii mówionej, prezentacje portali internetowych, wskażemy różne możliwości wykorzystania technologii cyfrowych. Będzie to świetna okazja dla przedstawicieli organizacji i instytucji, by wymienić się doświadczeniami w działaniach związanych z zachowaniem i popularyzacją materialnego i niematerialnego dziedzictwa ziem wschodnich.

Założenia ogólne Seminarium Edukacji o Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej opracowane przez Dom Spotkań z Historią w Warszawie na zlecenie Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w Lublinie

Wieloletnie zaniedbania w zakresie tematyki dziedzictwa historyczno-kulturowego ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej w podstawach programowych oraz istotne braki dotyczące odpowiednich materiałów edukacyjnych i dydaktycznych adresowanych zarówno do nauczycieli, jak i uczniów powodują pomijanie tej problematyki w procesie edukacji dzieci i młodzieży. Postulaty systemowych działań w tym zakresie były w minionych latach wielokrotnie zgłaszane przez naukowców i ekspertów, przedstawicieli szeroko rozumianego systemu edukacji (nauczycieli, dyrektorów szkół podstawowych i średnich, jednostek prowadzących z różnych szczebli samorządu lokalnego) oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych, zwłaszcza stowarzyszeń i środowisk kresowych. Świadczą o tym m.in. liczne wystąpienia, petycje i uchwały kierowane pod adresem władz i instytucji centralnych (np. uchwały Światowych Zjazdów Kresowian).

W kontekście wyzwań związanych z edukacją o ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej są też przywoływane wyniki badań nad pamięcią zbiorową i pamięcią Kresów (m.in. publikacje dr hab. Małgorzaty Głowackiej-Grajper, dr Magdaleny Sachy) czy uregulowania prawne i rozwiązania praktyczne wprowadzone w innych państwach europejskich, które w wyniku procesów historycznych zmieniały swoje granice i mierzą się – podobnie jak Polska – z wyzwaniem dotyczącym znalezienia odpowiedniej formuły edukowania swojego społeczeństwa o tej części dziedzictwa historyczno-kulturowego, które znajduje się poza ich granicami.

Kwestia ta była i jest przedmiotem refleksji oraz konkretnych inicjatyw podejmowanych przez predystynowane do tego instytucje, takie jak: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika, Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej czy Dom Spotkań z Historią w Warszawie. Problematyka edukacji dotyczącej Kresów w oczywisty sposób jest i musi być podejmowana przez wiodącą w kraju placówkę muzealną zajmującą się tą tematyką, jaką jest Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w Lublinie. Seminarium poświęcone edukacji o ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej jest zatem zarówno odpowiedzią na formułowane wcześniej postulaty, rzeczywiste potrzeby placówek edukacyjnych, jak i realizacją statutowego zadania nałożonego na Muzeum Zarządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 15 maja 2020 roku.

Seminarium ma służyć wymianie doświadczeń pomiędzy przedstawicielami różnych jednostek systemu edukacji, którzy w swoich dotychczasowych działaniach podejmowali kwestie związane z popularyzacją wiedzy o dziedzictwie historyczno-kulturowym ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Wydarzenie jest zatem adresowane w zasadniczym stopniu do nauczycieli szkół podstawowych i średnich oraz dyrektorów szkół, a także wybranych przedstawicieli samorządów – organizatorów systemu edukacji. Wezmą w nim także udział goście i eksperci zajmujący się opracowywaniem i wdrażaniem nowoczesnych form edukacji, m.in. gier planszowych czy aplikacji mobilnych.

Istotnym założeniem Seminarium jest zgromadzenie prelegentów i uczestników działających w różnych częściach kraju. Zróżnicowanie kulturowe, historyczne i społeczne poszczególnych regionów Polski, w tym procent populacji posiadającej korzenie kresowe, stanowią dodatkową trudność i wyzwanie dla projektowania oczekiwanych rozwiązań i programów edukacyjnych.

Walorem zgromadzenia w jednym miejscu reprezentantów ze wszystkich stron kraju jest możliwość poszukiwania propozycji uniwersalnych i proponowania rozmaitych form zajęć, które mogą być realizowane w dowolnej szkole podstawowej czy średniej. Wskazanie – po uprzedniej kwerendzie i przeprowadzonym rozpoznaniu – konkretnych nauczycieli praktyków da uczestnikom Seminarium niepowtarzalną szansę poznania różnorodnych form zajęć poświęconych dziedzictwu ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, wymiany doświadczeń i podjęcia dyskusji o wartości i zaletach stosowanych metod. Równocześnie Seminarium – poprzez swój bogaty program, obejmujący odwiedzanie różnych miejscowości, zwiedzanie obiektów i kontakt z przedstawicielami wielu instytucji i środowisk – znacząco poszerzy perspektywy poznawcze uczestników. Ważnym i praktycznym celem Seminarium jest też zapoznanie uczestników pochodzących z całej Polski z działalnością i ofertą konkretnych instytucji zajmujących się popularyzacją wiedzy o Kresach, takich jak: Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w Lublinie, Park Miniatur Kresowych w Budach, Muzeum Kresów w Lubaczowie i Kresowa Osada w Baszni Dolnej. Ma to istotne znaczenie np. dla możliwości organizacji wycieczek edukacyjnych dla szkół, opartych na zbiorach, zasobach i ofertach wyżej wymienionych instytucji.

Na program Seminarium składać się będzie czterodniowy objazd terenowy oraz udział w Festiwalu Dziedzictwa Kresów w Lubaczowie, największej corocznej imprezie poświęconej dziedzictwu ziem wschodnich Rzeczypospolitej. W kolejnych dniach Seminarium uczestnicy będą mieli okazję obejrzeć prezentacje i wysłuchać wystąpień prelegentów – nauczycieli, pedagogów i edukatorów muzealnych – oraz wziąć udział w dyskusjach z ich udziałem. Wśród tematów, które zostaną poruszone podczas Seminarium, znajdą się zagadnienia dotyczące m.in.: praktycznych sposób upamiętniania i wykorzystywania dla celów edukacyjnych rocznic okolicznościowych, sposobów prezentowania ważnych postaci historycznych związanych z ziemiami wschodnimi, organizacji szkolnych, powiatowych, wojewódzkich i regionalnych konkursów, znaczenia dziedzictwa kulturowego w budowaniu tożsamości czy wykorzystania gier planszowych jako materiałów edukacyjnych.

Przedstawiona zostanie także rola digitalizacji 3D w kontekście upowszechniania zabytków kultury materialnej. Nauczyciele wezmą udział w premierowym pokazie filmu Hruszów – wspólnota ponad granicą, pokazie filmu o dokumentacji 3D norweskiego kościoła produkcji Muzeum Historii Kultury w Oslo, a także w prezentacji projektów z zakresu historii mówionej.

Inauguracja Seminarium odbędzie się w siedzibie Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w Lublinie. Następnego dnia uczestnicy wyruszą na objazd terenowy, podczas którego będą mogli się zapoznać z miejscami, które mogą być wykorzystywane w edukacji na temat Kresów.

Organizator Seminarium: Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej – oddział Muzeum Narodowego w Lublinie
Koordynacja Seminarium: dr Marcin Gapski, Agnieszka Cieślak, Natalia Kasperek, Mirella Rusek-Pora
Konsultacje merytoryczne: Marta Stasiak-Cyran
Opracowanie założeń: Tomasz Kuba Kozłowski, Dom Spotkań z Historią
Koordynacja projektu w DSH: Monika Kapa-Cichocka

Poniżej przedstawiamy program organizowanych przez nas działań w ramach Festiwalu Dziedzictwa Kresów w Lubaczowie:

Ogólnopolskie Spotkanie Środowisk Kresowych
w ramach Festiwalu Dziedzictwa Kresów w Lubaczowie
Lublin–Lubaczów
27–30 lipca 2023 r.

27-28.07.2023 (czwartek–piątek)
Seminarium Edukacji o Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej dla nauczycieli i edukatorów, organizowane przez Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej, Lublin–Lubaczów (według osobnego programu, rekrutacja zakończona)
Program Seminarium: PROGRAM SEMINARIUM DLA UCZESTNIKÓW.docx

29.07.2023 (sobota)
9.30 | Rejestracja uczestników Festiwalu Dziedzictwa Kresów – Miejski Dom Kultury, ul. M. Konopnickiej 2, Lubaczów
10.00 | Otwarcie Ogólnopolskiego Spotkania Środowisk Kresowych

I PANEL
Miejski Dom Kultury, ul. M. Konopnickiej 2, Lubaczów

10.30–11.30 | Jak rozmawiać o Kresach w szkole? – projekty i przedsięwzięcia edukacyjne w praktyce
Wprowadzenie i moderacja: Tomasz Kuba Kozłowski, Dom Spotkań z Historią w Warszawie

• Izabela Frączek, Izabela Rułkowska, Szkoła Podstawowa im. M. Zaruskiego w Kolbudach, „Szkolne Koło Kresowe w Kolbudach, czyli próbujemy być atrakcyjni”
• Janina Mazur, Starostwo Powiatowe w Legnicy, Halina Kiliś, Powiatowy Zespół Szkół w Chojnowie, „Konkurs literacki pt. Pamiętnik Pokoleń”

11.30–12.15 | Dyskusja

12.15–12.30 | Przerwa kawowa

II PANEL
Miejski Dom Kultury, ul. M. Konopnickiej 2, Lubaczów

12.30–14.15 | Sposoby upowszechniania materialnego i niematerialnego dziedzictwa ziem wschodnich – wykorzystanie efektów dokumentacji 3D, portal internetowy

• Premierowy pokaz filmu Hruszów – wspólnota ponad granicą w reż. Mateusza Osiadacza z Midgard Studio, produkcja – Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej we współpracy z Gminą Lubaczów, spotkanie z twórcami
• Jacek Jeremicz, Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej, „Działalność Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w założeniach portalu internetowego ziemiewschodnie.pl”
• Paulina Niemczyk, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą – Polonika, prezentacja portalu internetowego Dziedzictwo za granicą. Baza poloników
• Mateusz Werner, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, prezentacja portalu internetowego Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej

14.30 | Otwarcie wystawy plenerowej Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej zatytułowanej „Unia Lubelska”, połączone z pokazem teatralnym Zespołu Tańca Dawnego Belriguardo z Lublina, Rynek w Lubaczowie

15.00 | Przerwa obiadowa

III PANEL
Podziemia konkatedry, ul. T. Kościuszki 2, Lubaczów

16.00–17.00 | Działalność organizacji i instytucji kresowych
Moderacja: Tomasz Kuba Kozłowski, Dom Spotkań z Historią w Warszawie

• Wystąpienia przedstawicieli organizacji i instytucji kresowych

17.00–17.50 | Elżbieta Niewolska, spotkanie autorskie wokół książki Rzeczpospolita Tłumacka. Od ruskiej osady do zagłady polskiego miasteczka Tłumacz

18.00–18.50 | Mirek Osip-Pokrywka, spotkanie autorskie wokół książki Lwów i ziemia lwowska

18.50–19.10 | Podsumowanie

30.07.2023 (niedziela)

IV PANEL
Miejski Dom Kultury, ul. M. Konopnickiej 2, Lubaczów

10.00–11.00 | Kino kresowe z historią mówioną Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej

11.00–12.00 | Wystąpienie prof. Lubow Żwanko, autorki wystawy „Polscy architekci i Charków. Wielogłosy kamiennej melodii” zorganizowanej przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą – Polonika

12.15 | Otwarcie wystawy plenerowej Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą – Polonika zatytułowanej „Polscy architekci i Charków. Wielogłosy kamiennej melodii”, Rynek w Lubaczowie

13.00 | Msza święta w konkatedrze w Lubaczowie

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Finał Festiwalu Dziedzictwa Kresów

06.08.2023 (niedziela)
Basznia Dolna, Kresowa Osada

– występy artystyczne zespołów folklorystycznych: ZPiT “Połoniny” z Rzeszowa, ZPiT “Kresy” z Gminy Lubaczów, 
– rekonstrukcja historyczna „w 340 rocznicę Wiktorii Wiedeńskiej” w wykonaniu grupy X.D.O.K.,
– stoiska KGW uczestniczących w konkursie kulinarnym „Kresowe Jadło”,
– otwarte warsztaty kulinarne kuchni litewskiej – organizator Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej oddział Muzeum Narodowego w Lublinie,
– średniowieczny warsztat jubilerski Moravia Magna – organizator Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej oddział Muzeum Narodowego w Lublinie,
– stoiska rękodzielników i twórców ludowych, w tym konkurs „Sztuki różne” i pokazy rękodzielnicze,
– giełda staroci,
– strefa przedsiębiorczości.

Cały program Festiwalu: https://festiwalkresow.pl/index.php/program-2023/

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Organizatorzy Festiwalu: Muzeum Narodowe w Lublinie wraz z oddziałem Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej, Gmina Lubaczów, Województwo Podkarpackie, Centrum Kultury w Przemyślu

Wydarzenia realizowane jest w ramach projektu „Dziedzictwo dostępne. Profesjonalizacja kadr kultury i upowszechnienie dziedzictwa kulturowego – interdyscyplinarne partnerstwo Muzeum Narodowego w Lublinie i Muzeum Historii Kultury w Oslo”. Projekt korzysta z dofinansowania o wartości 483 000 € otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. Celem projektu jest zbudowanie trwałego międzynarodowego partnerstwa oraz sieci polsko-norweskiej współpracy.

Beneficjent: Muzeum Narodowe w Lublinie
Partner projektu: Muzeum Historii Kultury w Oslo