The collection of art created after 1945 was begun from the end of the 1950s. Although it does not constitute a systematically developed set, it allows to distinguish fundamental tendencies defining both the local and the national dimension of contemporary art. The collection includes mainly painting and graphic works, currently located in two sections of the art and visual culture department, showing the essential traditions of contemporary art, with an expressive sequence of colour painting represented by a large set of works by Zenon Kononowicz, Władysław Filipiak and Edward Nadulski, the tradition of modern art represented by the heritage of the “Zamek” (“Castle”) group and varied nationwide artistic phenomena, defined as “metaphor”. These three areas allow one to capture the chronology and dynamics of contemporary artistic practices, the evolution of the work of individual artists (such as the modernisation of colourism in the works by Filipiak and Kononowicz by using the formula of abstraction) or changes in the concept of an image (e.g. in the works by Włodzimierz Borowski, Tytus Dzieduszycki-Sas or Jan Ziemski), but also capturing the coexistence of experimental phenomena rooted in the traditional formula of figuration.

Since the 1970s, the collection has been enriched with the works of classics of Polish modern art: Tadeusz Brzozowski, Marian Bogusz, Stefan Gierowski, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Jan Lebenstein, Jacek Sempoliński, Kajetan Sosnowski, Henryk Stażewski, Andrzej Wróblewski, Jerzy Tchórzewski, in a characteristic way showing the pluralism of varieties of abstraction and figuration, resulting from the experiences of the artistic thaw. The expansion of the catalogue of the collection was also possible due to the “Metaphors” program, carried out during the open airs and exhibitions organised by the Museum. It provided an opportunity, at least in part, to reflect current problems and artistic themes in the field of new figuration (the works by Maciej Bieniasz, Zbylut Grzywacz), assemblages (by Władysław Hasior) and, finally, conceptual practices (“Collections” by Marian Warzecha, photomontages by Natalia LL and Andrzej Lachowicz).

Such an idea of updating the collections is emphasised by the long-lasting practice of exhibitions by artists associated with the Lublin Art Department of the Maria Curie-Skłodowska University, who take an important place on the artistic map. The program, in which locality adopts universal references, constantly enriches museum resources with works by such artists as: Jan Gryka, Ryszard Lis, Tomasz Zawadzki or Jakub Ciężki.

The pre-war collection of the Lublin Museum Library was lost during World War II. Gathering of a new set began again in 1949, and in 1956 the Library became an independent department.

Nowadays, it gathers books, magazines, special collections (catalogues, guides to artefacts and museum exhibitions), photographs, cartographic issues and own publications. Their chronological range is wide – from old prints to 19th-century and contemporary prints. As a specialist institution, its collections include general literature on museology and special literature related to the nature of the museum.

Due to the funds from the European Union and the Lublin Voivodeship Government, the Library was modernised in 2010–2012.
People not employed by the Museum can access the collection only on site.

Malarstwo polskie Zbiory malarstwa Muzeum Lubelskiego liczące łącznie ponad 1600 obiektów obejmują głównie malarstwo polskie od XVII do XX wieku i niewielką kolekcję  malarstwa europejskiego. Początek ich sięga okresu przedwojennego, z którego zachowało się niewiele, m. in. obrazy Aleksandra Kokulara, Apoloniusza Kędzierskiego, Kazimierza Alchimowicza, Louis de Silvestre’a. Po wojnie gromadzono ten zbiór niemal od podstaw dążąc do stworzenia możliwie pełnego przeglądu malarstwa polskiego od baroku po czasy najnowsze. Wiek XVII i XVIII reprezentują głównie portrety autor. Najstarszy z nich to portret królowej Bony w pięknej, oryginalnej ramie z herbem Sforza. Liczną grupę stanowią portrety sarmackie, wśród których znajdują się wizerunki osób związanych z historią Lublina, np. Adama Szaniawskiego kasztelana lubelskiego, Kajetana Hryniewieckiego ostatniego wojewody lubelskiego I Rzeczpospolitej; jest też wśród nich jeden portret trumienny. Przykładów dworskiego malarstwa reprezentacyjnego dostarczają: Portret króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w stroju koronacyjnym i Portret prymasa Michała Poniatowskiego z warsztatu M. Bacciarellego. Obrazy z wieku XIX – znacznie liczniejsze – dokumentują przemiany w malarstwie od klasycyzmu poprzez romantyzm do realizmu. I w tej grupie są prace znanych portrecistów, takich jak J. Pitschman, J. Reichan, J. Simmler, K. Kaniewski. Malarstwo pejzażowe reprezentują obrazy F. Lampiego, Ch. Brelsauera, A, Malinowskiego, J. Brandta. Do nurtu historycznego należą obrazy J. Suchodolskiego Mohort na kresach, W. Gersona  Królowa Jadwiga i Dymitr z Goraja, J. Matejki  Przyjęcie Żydów do Polski.  Stosunkowo nieliczne jest malarstwo rodzajowe m. in. Z. Ajdukiewicza, F. Kostrzewskiego, H. Lipinskiego. Malarstwo końca wieku XIX reprezentują dzieła m. in. J. Malczewskiego, J. Stanisławskiego, L. Wyczółkowskiego, K. Krzyżanowskiego, O. Boznańskiej, A. Kędzierskiego.Malarstwo XX wieku stanowi główną część zbiorów – ponad 70 % . Nie jest to zwarta kolekcja, obejmuje jednak szeroki wybór czołowych nazwisk twórców reprezentujących różne kierunki. Są wśród nich m. in.: T. Czyżewski, T. Niesiołowski, R. Malczewski, T. Makowski, E. Zak, H. Stażewski, W. Strzemiński,  R. Kramsztyk, J. Nowosielski, W. Hasior, T. Kantor, K. Mikulski, A. Wróblewski, Z. Waliszewski, E. Geppert, J. Lebenstein. Do tego okresu należy też programowo gromadzona kolekcja malarzy lubelskich obejmująca obrazy m. in.  Z. Kononowicza, J. Karmańskiego, W. Filipiaka, J. Ziemskiego, T. Dzieduszyckiego, W. Borowskiego, R. Lisa, J. Popka, T. Kawiaka. Od 1976 muzeum organizowało ogólnopolskie spotkania teoretyczno-twórcze „Metafora”, których pokłosiem jest zbiór obrazów takich malarzy jak: E. Rosenstein, H. Waniek, N. Lach-Lachowicz, A. Dłużniewski, A. Kołpanowicz. 

Malarstwo obce Zbiór malarstwa obcego liczy ok. 80 obrazów i nie stanowi zwartej kolekcji. Występują w nim obrazy holenderskie, flamandzkie i włoskie a także pojedyncze przykłady malarstwa francuskiego, niemieckiego, austriackiego. Najcenniejsze z nich to płótno H. Ter Brugghena Piłat umywający ręce powstałe ok. 1617 r. Obok niego warte odnotowania są: Walka psów z lisami A. Hondiusa, Martwa natura z dzbanem i świecą  H. Heemsckercka, Naigrawanie F. Franckena II, Koncert nieznanego malarza z kręgu Caravaggia, Pokłon Trzech Króli M.L.L. Willmanna i Pejzaż górski J. Ch. Brandta.

W związku z powstaniem w Lublinie w latach 60. XX w. Muzeum Wsi Lubelskiej i udostępnieniem ekspozycji z zakresu kultury materialnej, w 1984 r. Muzeum Lubelskie ograniczyło gromadzenie zbiorów etnograficznych do sztuki ludowej. Uzupełniało kolekcje z zakresu rzeźby, malarstwa, plastyki obrzędowej, artystycznego kowalstwa, itp. Od 1952 r. do chwili obecnej prowadzona jest systematyczna akcja gromadzenia eksponatów.

Mimo, że od lat 80. XX w. gromadzenie zabytków ogranicza się do eksponatów z zakresu sztuki ludowej, to w zbiorach znajdują się również obiekty z zakresu kultury materialnej. Są to m.in.: socha drewniana, brony laskowe, dłubane czółna, unikalne narzędzia rybackie. Zbiory z poszczególnych dziedzin kultury ludowej uzupełniane były poprzez organizowanie wystaw monograficznych, dotyczących określonych działów. W wyniku tych wystaw powstały prawie pełne kolekcje z następujących dziedzin: strojów, plastyki obrzędowej, tkactwa, garncarstwa, plecionkarstwa, rybołówstwa i sitarstwa.

Około 60% zbiorów pochodzi z XIX i początków XX w. Do najstarszych datowanych eksponatów, których metryka wywodzi się z XVII i XVIII w. należy kilka brokatowych gorsetów tarnogrodzkich, XVII-wieczna forma do robienia opłatków oraz laska sołtysia z 1780 r. Unikatowe także są liry dziadowskie. Z tego okresu w zbiorach znajduje się ok. 60 rzeźb: przedstawiających postać Chrystusa Frasobliwego, Chrystusa Ukrzyżowanego i innych świętych (Matki Boskiej, Chrystusa Króla, św. Jana Nepomucena, św. Jana, św. Jana Kantego, św. Józefa, św. Antoniego, św. Katarzyny). Gdy większość z nich jest nieznanego autorstwa, to jednak na szczególną uwagę zasługuje fakt, że kilka rzeźb to prace świątkarzy działających w XIX w. znanych z imienia i nazwiska. To: Mikołaj Gomiela z w pow. biłgorajskiego, Jan Kaproń z Krzemienia w pow. janowskim, Józef Kwiatkowski z okolic Łęcznej i Józef Zagórski z okolic Hrubieszowa. Wszystkie rzeźby wyróżniają się wysokim poziomem artystyczny i dużą oryginalnością. Prawdopodobnie eksponatów z przełomu XIX i XX w. jest znacznie więcej, ale z uwagi, że dokumentacja zbiorów w początkach istnienia muzeum była prowadzona dość dowolnie, trudno jest obecnie to ustalić.

The collection of the Graphic Art and Drawings Section, separated in 1975 from the former Art Department, is one of the most numerous sets of the National Museum in Lublin. They include over 10,000 exhibits on paper by Polish and foreign artists, which were created from the 17th century to modern times. They include graphics, drawings, watercolours, pastels, as well as graphic matrices.

The extensive complex of objects consists of views of Lublin and the Lublin region, which are valuable iconographic material for sources of knowledge about the past of the city and the region, both in the architectural, topographic and social sense. The oldest objects are the 17th and 18th century engravings with views of Lublin by A. Hogenberg, G. Bodenehr and J. Maszewski. Among the 19th-century images of the city, graphics by L. Urmowski, L. Horwart, and A. Lerue deserve attention. In the 19th and early 20th centuries, Lublin and the region were portrayed by, among others: M. E. Andriolli, J. Chełmoński, F. K. Dietrich, W. Gerson, A. Gierymski, L. Wyczółkowski.

In the collection of an iconographic nature, representative images of historical figures by, among others, S. della Bella, K. de La Haye, J. Falck, J. F. Piwarski, deserve attention.

The extensive group of works consists of collections of graphics and drawings from the end of the 19th and 20th centuries, which reflect various tendencies and styles of artistic imaging, ranging from pencil sketches by J. Matejko, J. Brandt and W. Czachórski, through watercolour studies by P. Michałowski, sketches and graphics by J. Pankiewicz, to an extensive collection of works by Young Polish artists – T. Axentowicz, J. Fałat, K. Sichulski, S. Wyspiański, L. Wyczółkowski, S. I. Witkiewicz.

The presence of the most outstanding Polish contemporary graphic artists in the museum’s collection was significantly expanded thanks to the donation of I. Hochman and the Lublin-based artist T. Mysłowski, who donated to the Museum an extensive collection of works depicting important phenomena in Polish and world graphics in the 20th and 21st centuries.

Zbiory Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie

Muzeum gromadzi pamiątki i materiały dokumentujące życie i twórczość pisarza, ze szczególnym uwzględnieniem jego związków z Nałęczowem i rodzinną Ziemią Lubelską.

W swoich zbiorach Muzeum B. Prusa posiada przeważającą część zachowanej korespondencji Prusa m.in. do: żony – Oktawii Głowackiej z Trembińskich (77 listów z lat 1872-1911), Aliny Sacewiczowej (59 listów z lat 1898-1911), Antoniego Osuchowskiego (48 listów z lat 1898-1912) oraz autografy notatek twórczych, artykułów i konspektów, pierwodruki, egzemplarze korektowe dzieł oraz liczne ich przekłady na języki obce. Cennymi eksponatami są również fotografie pisarza, jego bliskich oraz zdjęcia wykonane przez Bolesława Prusa w 1904 r. w Nałęczowie, barwne ilustracje Edwarda Okunia do powieści „Faraon”, projekt okładki Stanisława Witkiewicza do pierwszych opowiadań oraz liczne nałęczowiana, ilustrujące związki Prusa z uzdrowiskiem – tradycje literackie i kulturalne miejscowości.

Zbiory Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie

Autentyczne wyposażenie dawnej pracowni pisarza – meble: kanapa, krzesła i fotele, za parawanem łóżko. Biurko służyło Żeromskiemu jeszcze w Warszawie w okresie pisania “Popiołów”, w biblioteczce pozostały jego książki. W serwantce eksponowane są podręczniki, zeszyty i przybory szkolne, pamiątki z podróży i wiele rysunków Adama Żeromskiego.

W Muzeum eksponowane są podręczniki, zeszyty i przybory szkolne, pamiątki z podróży i wiele rysunków Adama Żeromskiego, obok jego narty i czekany. Na uwagę zasługuje kolekcja portretów pisarza autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, Eligiusza Niewiadomskiego, Tadeusza Pruszkowskiego, Michała Bojczuka z Ukrainy, Tymona Niesiołowskiego, Franciszka Siedleckiego oraz portrety Adama Żeromskiego autorstwa Leona Wyczółkowskiego, Kazimierza Młodzianowskiego i Michała Bojczuka. Płaskorzeźby portretowe Stefana Żeromskiego są dziełem Czesława Makowskiego, Stanisława Ostrowskiego. Muzeum posiada również rysunki i szkice Stanisława Witkiewicza, Witkacego, projekty i rysunki Jana Witkiewicza, Henryka Siemiradzkiego, Stanisława Noakowskiego, Jana Stanisławskiego, kompozycje pejzażowe Oktawii Żeromskiej, a nawet dwa obrazy autorstwa Stefana Żeromskiego “Widok z okna Chaty” oraz ilustracja do opowiadania “Rozdzióbią nas kruki, wrony”. W zbiorach znajdują się również dokumenty dotyczące działalności Towarzystwa Oświatowego “Światło”, budowy ochronki, kolekcja listów Stefana, Oktawii i Adama Żeromskich. Ekspozycję uzupełniają bibeloty, fotografie rodzinne z różnych okresów życia pisarza i jego rodziny.

Zbiory Oddziału Literackiego im. Józefa Czechowicza

 Dotychczas udało się zgromadzić większość rozproszonej spuścizny rękopiśmiennej Józefa Czechowicza. Są to autografy utworów, liczne listy do przyjaciół i rodziny, zdjęcia oraz dokumenty dotyczące biografii poety, m.in. fragmenty dziennika, świadectwa szkolne, dyplom ukończenia Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, materiały mówiące o działalności Związku Literatów Lubelskich.
Ponadto Muzeum posiada w swoich zbiorach bogate materiały rękopiśmienne innych autorów związanych z Lubelszczyzną: Franciszki Arnsztajnowej, Konrada Bielskiego, Wacława Gralewskiego, Kazimierza Andrzeja Jaworskiego, Antoniego Madeja, Bronisława Ludwika Michalskiego, Jerzego Pleśniarowicza, Wacława Mrozowskiego, Józefa Nikodema Kłosowskiego, Józefa Łobodowskiego, Marii Bechczyc-Rudnickiej, Stanisława Bojarczuka, Jana Pocka, Anny Kamieńskiej. W zbiorach muzealnych znajdują się poza tym listy oraz rękopisy utworów poetyckich tak wybitnych twórców polskich jak: Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Jerzy Zagórski, Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński i in.
Uwagę zwraca również obszerna dokumentacja fotograficzna lubelskiego życia literackiego, bogaty księgozbiór liczący około dziesięciu tysięcy woluminów, zbiór czasopism archiwalnych, nagrań, pamiątek oraz druków okolicznościowych.

Zbiory Muzeum Dworek Wincentego Pola

Rękopisy, dokumenty rodziny Polów, zbiór kart pocztowych, czasopisma z XIX i XX wieku.

W zbiorach muzeum znajdują się m.in.:

rękopisy kilku utworów W. Pola: „Abecadło myśliwego”, „Wachmistrz Dorosz”, „Z puszczy” oraz notatki poety,
bogata korespondencja: autografy listów W. Pola oraz korespondencja adresowana do poety przez: S. Goszczyńskiego, J. I. Kraszewskiego, F. Wężyka, A. E. Odyńca, F. Duchińskiego, J. Dzierzkowskigo, E. Ziemieńskiej, K. Suffczyńskiego, T. Wasilewskiego, F. K. Godebskiego, J. Fontany, J. Kossaka, J. K. Żupańskiego, ks. K. Maniewskiego, ks. I. Isakowicza, E. Krasickiego i innych osób oraz odpisy korespondencji poety z lat 1846–1872 sporządzone przez Władysława Leona Antoniewicza, a także autografy listów członków rodziny W. Pola: rodziców, dzieci (Zofii z Polów Podoskiej, Julii Pol i Wincentego Pola jun. do Władysława Leona Antoniewicza) i wnuków (Leona Pola, Jerzego Pola, Juliusza Pola i Idalii Pol),dokumenty rodziny Polów: rodziców, dzieci, wnuków i prawnuków (dokumenty osobiste, fotografie, portrety, litografie, odznaczenia bojowe, archiwum rodzinne Polów),
prace plastyczne Juliusza Pola, wnuka poety (oleje na dykcie, akwarele, rysunki tuszem i ołówkiem),
zbiór kart pocztowych z XIX i XX wieku, tematycznie związany z miejscami pobytów i wędrówek poety-geografa,
zabytkowe XIX-wieczne meble,
unikatowa kolekcja polskojęzycznych globusów Ziemi XIX–XXI w. licząca 120 eksponatów, zbiór map globusowych oraz literatura specjalistyczna,
księgozbiór: XIX-wieczne edycje dzieł pisarza oraz opracowania dotyczące jego życia i twórczości (w tym księgozbiór zgromadzony i podarowany przez Genowefę i Adama Polów liczący 827 pozycji),
czasopisma z XIX i XX wieku.

Collection of the Numismatics Section of the National Museum in Lublin consists of over 62,000 items. The most numerous items are coins – over 56,000, from ancient to modern, with a predominance of modern issues, especially Polish ones. The nearly 4,500 objects of medal art include the oldest, 16th and 17th-century Polish medals (the former as 19th-century collector’s copies), an interesting collection of medals from the 18th century and a rich representation of 19th and 20th-century national medals. The collection of nearly 1,900 paper money items consists mainly of Polish banknotes and securities, from the oldest banknotes of the Kościuszko Uprising of 1794, to the contemporary issues of the Bank of Poland. The sigillographic collection consists of 269 pistons and stamps of seals, the oldest of which have a medieval record.
The numismatic collection of the National Museum in Lublin is one of the most important in the country.

Ogółem około 3,5 tysiąca eksponatów pochodzenia polskiego i obcego, reprezentujących uzbrojenie zaczepne i ochronne, umundurowanie, oporządzenie, odznaki i odznaczenia wojskowe, ekwipunek jeździecki, elementy historycznych rzędów końskich oraz dokumenty wojskowe. Zbiory w dziale Militariów oraz w Regionalnym Muzeum w Kraśniku (Muzeum 24. Pułku Ułanów).

The Archaeology Section (until 2015 the Archaeology Department) collects material culture relics documenting the most ancient history and life of human communities in the area between the Vistula and the Bug rivers from the Paleolithic to the early Middle Ages. It conducts its own field research, organised with the participation of the Voivodeship Office for the Protection of Monuments in Lublin.

The archaeological collection of the Archaeology Section of the National Museum in Lublin consists of over 40,000 of its own monuments and 78,000 deposited by the Voivodeship conservator of monuments in Lublin. The first excavations on behalf of the Lublin Museum were carried out in 1951.
In the research work carried out so far, the source base for learning about the prehistory, medieval and modern times of our region has been enormously enriched in both quantitative and qualitative terms. Among the historic artefacts dated from the Middle Palaeolithic to modern times, apart from the museum objects obtained during excavation works carried out by archaeologists from the Museum, one can find artefacts from the research carried out by archaeological conservators, monuments conservation worhskops in Lublin, the Institute of Archaeology of the Maria Curie-Skłodowska University, and recently objects provided by private archaeological companies operating in the Lublin region. The collections of the Archaeology Section is constantly enriched by relics discovered by chance.

The exhibits collected represent all prehistoric cultures. In addition to ceramics, the most numerous in the cultural inventory, the collection includes tools and weapons made of stone, metal, bones and horns; shell, bone, copper, bronze, iron, faience, glass and gold ornaments, as well as numismatic items. The archaeological section also stores documentation from field research and houses a photographic archive.

Ceramic figurine from Krężnica Jara	The sword from Podlodowo	The treasure of amber from Basonia
Glass vessel from Werbkowice-Kotorów	Clay figurine of the Axeman rider	Brown epaulette with spiral shields
	The group of bronze ornaments from Wakijów